Gabriel Garcia Markez
Faqja 1 e 1
Gabriel Garcia Markez
nga Anakonda Fri 23 Jan 2015 - 23:24
Gabriel Garcia Markez
Si e nxiti sëmundja, Gabriel Garcia Markezin, të hedhë në letër kujtimet e një jete të magjishme"Pakësova në maksimum marrëdhëniet me miqtë, stakova telefonin, anulova të gjithë udhëtimet dhe çdo lloj plani tjetër që kisha menduar për të ardhmen. U mbylla brenda, për të shkruar përditë, pa ndërprerje..."
Ai ka qenë gjithmonë një prej shkrimtarëve më të disiplinuar. "Gabo" ngrihej qysh herët në mëngjes, për t'u ulur përpara "Macintosh"-it të tij besnik, me kokën mbushur plot fjalë magjike, nga ato që kanë karakterizuar Amerikën Latine, gati për t'i hedhur në tastierë. Ajo pjesë e Gabriel Garcia Markezit nuk ka ndryshuar kurrë. Por më pas, në 1999 shkrimtari nga Kolumbia, laureat i Çmimit Nobel në vitin 1982 dhe një prej autorëve më të famshëm të Amerikës Latine mësoi se ishte i sëmurë me Kancer limfatik. Në mënyrë të menjëhershme, "Gabo" vendosi të "mbyllej brenda" katër mureve të shtëpisë së tij, për të shkruar me një zell të jashtëzakonshëm, i paparë ndoshta që nga koha kur ai shkruante kryeveprën e tij, "100 vjet vetmi" në vitin 1967. "Shoku" i vetëm i tij ishte paketa me cigare, që ia sillte vazhdimisht e shoqja, Mercedes.
"Pakësova në maksimum marrëdhëniet me miqtë, stakova telefonin, anulova të gjithë udhëtimet dhe çdo lloj plani tjetër që kisha men duar për të ardhmen", i tregoi autori të përditshmes kolumbiane El Tiempo, në një prej komenteve shumë të rralla që ka bërë për sëmundjen e tij, për të cilën zakonisht refuzon të flasë. "U mbylla brenda, për të shkruar përditë, pa ndërprerje".
Sot, tre vjet pasi ka bërë kërkime dhe ka shkruar me qindra fletë, Garcia Markez, 75 vjeç, që iu nënshtrua kemioterapisë në një spital të Los Anxhelesit dhe më pas vendosi të pushojë në shtëpinë e tij në qytetin e Meksikos, pret të shijojë suksesin e njërit prej librave ndoshta më të shumëmpritur, "Vivi Para Contarla", ose "Jetoj për të rrëfyer".
Vëllimi i parë i kujtimeve të shkrimtarit, është një përmbledhje kujtimesh mbushur me emocione, të hidhura dhe të ëmbla, për vitet e para të jetës së njeriut aq shumë të adhuruar në Amerikën Latine, saqë edhe në të gjithë Globin njihet me nofkën, "Gabo". Pjesa më e madhe e tyre është përqëndruar në qytetin "e bananeve", në veri të Kolumbisë, i cili pavarësisht varfërisë dhe izolimit, mbante përbrenda vetes mistere dhe magji, që kanë frymëzuar që në fëmijërinë e tij, tregimtarin Garcia Markez.
Libri 579-faqësh, i botuar nga Shtëpia Botuese kolumbiane Norma, ka dalë në qarkullim të mërkurën në Kolumbi, ndërsa në pjesën tjetër të Amerikës Latine dhe Spanjë, ditën e premte. Ai mund të botohet në gjermanisht dhe italisht ndoshta deri në fund të këtij viti, si dhe në Shtetet e Bashkuara, në fillim të vitit të ardhshëm.
Për adhuruesit e tij, "Vivi para contarla" është një thesar, në të cilin, bashkë me pasurinë, gjendet edhe çelësi i të fshehtave dhe mistereve që frymëzuan Gabriel Garcia Markezin, dhe që do të mund të shpjegojë se si një jetë e pasur, mbushur me personazhe plot ngjyra, furnizoi një imagjinatë shumë të ndezur, e cila i ka sjellë botës disa prej xhevahireve më të çmuar të letërsisë bashkëkohore.
"Lexohet si roman, por ajo është në të njëjtën kohë një kronikë e jetës së autorit si dhe një reportazh për realitetin kolumbian të gjysmës së fundit të shekullit të kaluar", thotë Roberto Pombo, një mik i ngushtë i Markezit dhe botues i edicionit meksikan të revistës kolumbiane "Cambio", drejtor i së cilës është vetë Markezi.
Natyrisht, shu-më lexues e dijnë mirë se ky katundth i vogël dhe i fjetur, mbushur me pemë bajamesh dhe shtëpi shumë-ngjyrëshe druri është Makondo, qyteti imagjinar ku jetonte familja e jashtëzakonshme Buendia, tek "100 vjet vetmi". Eshtë një qytet lufte dhe paqeje, hakmarrjeje dhe dhune, dashurie dhe dëshpërimi, si dhe izolimi të pafund - një parajsë e humbur dhe një metaforë për Amerikën Latine.
Ata e dinë shumë mirë gjithashtu se historitë fantastike të Gjeneral Nikolas Markez, gjyshit të Garcia Markezit - tregime për luftën e 1 mijë ditëve dhe duelet fatale - kanë zënë rrënjë në kokën e shkrimtarit, që në start. Ato u bënë ushqimi kryesor i Gabos për kryeveprat e tij të së ardh mes. Megjithatë, "Vivi para contarla" shkon edhe më thellë.
Lexuesi mëson në Vëllimin e parë të kujtimeve të autorit, momentin e saktë kur 23-vjeçari Garcia Markez, atëherë një gazetar që luftonte shumë për të zënë një pozicion sa më të mirë, kuptoi gjatë një udhëtimi shumë emocional në shtëpinë e tij të lindjes, se fati i tij ishte i lidhur përjetësisht me penën. "Ajo që do të zbuloni është se veprat e Markezit burojnë të gjitha nga kujtimet që vërshojnë, kur ai gjendet përballë shtëpisë ku kaloi fëmijërinë", thotë Pombo.
Dhe me të vërtetë, pohon Markez në veprën e tij, ai kuptoi se do të bëhej "shkrimtar, ose asgjë", dhe që, do të shkruante romanin e parë, ose do të "vdiste".
Autori shpjegon se si pjesa më e trishtë e historisë së Kolumbisë, siç ishte masakra e punëtorëve të Kompanisë së bananeve, "United Fruit" u fut thellë në ndërgjegjen e tij, duke frymëzuar jo vetëm shkrimet, por edhe pikëpamjet e majta. Dhe sa dhimbje i shkaktoi humbja e njerëzve të dashur...
"Sot, është e qartë: Një pjesë e imja kishte vdekur bashkë me të", shkruan Markez për gjyshin e tij, që e adhuronte aq shumë. Dhe vazhdon: "Por unë gjithashtu besoj, pa patur as dyshimin më të vogël, se që atë moment unë isha një shkrimtar në fillesat e veta, që kishte nevojë vetëm sa të mësonte të shkruante".
Vetë Garcia Markezi ka folur shumë pak për librin e tij të ri dhe nuk i është përgjigjur deri tani kërkesave për intervistë. Sipas miqve të tij, një prej shkaqeve është se ai nuk ka aspak dëshirë të flasë për sëmundjen. Një gjë e tillë ka shkaktuar një stuhi spekullimesh në rrethet letrare të Amerikës Latine, ndërkohë që fansat e tij vrisnin mendjen se çfarë stili letrar do të përdorte, dhe si do ta strukturonte veprën e fundit.
"Të gjithë duan të dinë sa më shumë për këtë njeri - është magjia e Makondos", thotë Gerald Martin, i cili është duke përfunduar një biografi të Garcia Markezit. "Ky njeri është aq shumë i famshëm, dhe të gjithë e njohin aq mirë, e megjithatë, ata nuk arrijnë ta imagjinojnë se si do ta shkruajë Gabo historinë e vet".
Kujtimet janë shkruar në një stil gazetaresk, të drejtpërdrejtë, me shumë pak grima nga realizmi magjik, që karakterizon pjesën më të madhe të veprave të tij. Libri përmbledh jetën e Markezit, deri në mesin e viteve pesëdhjetë, pikërisht atëherë kur Gabo, djali i madh i një farmacisti dhe një punëtoreje të telegrafit, lë fakultetin Juridik, për t'u bërë gazetar.
Libri është "gdhendur", nën ndikimin edhe të historisë shpesh të dhunshme të atyre kohëve, kaosit të Bogotazos, ose demonstratave të vitit 1948 në kryeqytetin kolumbian, të cilat shpërthyen pas vrasjes së politikanit shumë popullor, Jorge Eliécer Gaitán. "Besoj se u ndërgjegjësova", shkruan Markez, se "atë ditë të 9 prillit 1948, në Kolumbi filloi shekulli i Njëzetë", një aluzion ky për dhunën që ka mbërthyer këtë vend, qysh atëherë.
Më pas, ai rritet si një kronist në gazetat e qyteteve bregdetare si Kartagjena dhe Barankuila. Eshtë një botë mbushur me redaktorë të mençur, me këshilla të mënçura për gazetarin e ri në moshë, dhe një koleksion miqsh letrarë që frekuentojnë një bar me emrin La Cueva, ku diskutojnë për shkrimtarë si Uilliam Folkner, Daniel Defo dhe Xhejms Xhois.
"Ne kishim aq shumë gjëra të përbashkëta", shkruan autori, "sa shpesh na thonin se kishim të njëjtin baba". Kujtimet ndalen pikërisht në çastin kur Markez boton librin e tij të parë, "Stuhi gjethesh" dhe niset për në Europë, ku do të punojë si korrespondent i gazetave kolumbiane.
Të paktën dy vëllime të tjerë janë në përgatitje e sipër, ku njëri vazhdon ndoshta kujtimet e tij deri në 1982, kohë kur Gabo mori Çmimin Nobel, dhe tjetr përqendrohet në marrëdhëniet e tij me figura të tilla botërore, si Fidel Kastro, Bill Klinton dhe Fransua Miteran.
Për vetë Markezin, botimi i kujtimeve të tij në "Vivi Para Contarla" do të thotë rikthim për të eksploruar edhe njëherë fëmijërinë e tij, dhe për të fshirë në të njëjtën kohë mitet dhe pasaktësitë që janë shkruar për të që nga koha kur fitoi famë spektakolare, pas botimit të "100 vjet vetmi". "Ai donte ta tregonte vetë historinë e tij, si u rrit bashkë me gjyshin në një shtëpi të vogël, në një vend të papërfillshëm, por gjithësesi, magjik", thotë Martin. "Ai kishte kohë që priste ta bënte këtë, dhe tani ishte me të vërtetë momenti i duhur". Ashtu si në librat e mëparshëm, Gabo është mbështetur tek një dyzinë të afërmish, miqsh dhe në disa raste gazetarësh, të cilët, nën kontratë, e kanë ndihmuar të grumbullojë detaje dhe fakte, që do ta ndihmonin të rindërtonte ngjarjet. "Duhen kapur mbresat, kujtimet, duhet shkuar tek miqtë dhe të afërmit, duhen ballafaquar deklaratat me kujtimet", i tha në fillim të këtij viti Markezi një gazetari brazilian.
I njohur për prirjet e tij gazetareske, Markez gërrmoi hollësi të rëndomta, siç është përshembull bekgraundi i një lojtari bejzbolli nga Republika Dominikane, të cilin e kishte njohur 50 vjet më parë, apo historia e një bordelloje në bregdet, ku kishte jetuar për disa kohë, ose emri i një radhitëseje që kishte punuar në të njëjtën gazetë me të, në vitet e para të punës.
Një mik i tij, Jaime Abello dhe Jaime Garcia Markez, njëri prej vëllezërve të shkrimtarit, u ulën shpesh herë për të shkruar raporte të detajuara për Gabon, ndonëse detajet misteriozë kishin një rëndësi periferike për librin. "Gabo, si një gazetar i mirë, mbledh gjithnjë shumë informacione, por përdor vetëm një pjesë të tij", thotë Abello, Drejtor i Fondacionit në Kartagjenë, të cilin Markez e krijoi për të trajnuar gazetarë të rinj.
Vetë Markez rilexoi edhe njëherë editorialët e dikurshëm në gazetë, romanët e tij, libra për atë vetë dhe familjen e tij, si përshembull intervistat e Silvia Galvisit me klanin Markez. Gjithashtu, shkrimtari intervistoi shumë prej të afërmve të tij. "Kur na telefononte dhe na pyeste për detaje shumë të vogla, kisha ndjesinë se kërkonte vetëm interpretimin tonë, se ndoshta po përpiqej të shihte nga këndvështrimi ynë", thotë Jaime Garcia Markez, 62 vjeçar.
Autori ka shfauqr më shumë interes për rindërtimin e Arakatakas, e cila njihet si një vend mbushur me personazhe imagjinarë, plot dhunti natyrore.
Në rininë e tij, Garcia Markez ishte i mrekulluar veçanërisht nga historitë për vdekjen. Në kujtimet e tij ai shkruan se si ka parë trupin e parë: një burrë i goditur për vdekje, teksa përpiqej të hynte me forcë në një shtëpi, një "pamje që do të më mbetej në kokë për vite me radhë".
Por, Markez është një shkrimtar i munduar nga vdekja, disa thonë se ka shumë frikë prej saj. Një gjë e tillë është evidente në librat e Gabos; pothuajse të gjithë fillojnë me vdekje, apo një temë të ngjashme me të. Shmangja që Garcia Markez i bën funeraleve është legjendare, dhe vdekja e njerëzve të afërt të tij - dy vëllezër dhe e ëma vdiqën gjatë kohës që shkruante kujtimet - e prekin thellë. "Njëherë, Markez tha: Nuk është se kam frikë nga vdekja, por jam i zemëruar me të", thotë i vëllai, Jaime.
Gustavo Tatis, gazetar në qytetin bregdetar të Kartagjenës, thotë se njëherë, shkrimtari ka shpjeguar frikën e tij nga vdekja në një intervistë. "Problemi me vdekjen është se ajo zgjat përgjithnjë", kish thënë.
E vërteta është se Markez ka sakrifikuar shumë për të përfunduar vëllimin e parë, që sapo ka dalë në qarkullim. Shkrimtari pëlqen shumë të qëndrojë pranë njerëzve me pushtet. Ai është mik i shumë liderëve botërorë, shpesh herë ka pirë e është dehur, me rebelë e diplomatë, madje në vendin e tij ka luajtur shpesh ndonjë rol pas kuintave, gjatë bisedimeve për paqe.
Të gjithë ata që e njohin mirë Markezin thonë se që në hapat e tij të para si gazetar ai ka menduar të shkruajë historinë e jetës, si dhe pjesë të historisë së trazuar të Kolumbisë. Ngjarje të jetuara, disa personale, janë të ndërthurura në të gjithë veprat e Gabos. Prindërit ishin frymëzimi i tij kur shkruante "Dashuri në kohërat e kolerës", dhe një vrasje e ndodhur në një qytet të vogël, ishte modeli për "Kronikë e një vrasjeje të paralajmëruar".
Shumë miq të tij thonë se kanceri, thjesht e nxiti Markezin të shtrëngojë rripin. Miqtë më të ngushtë thonë se vepra më e fundit e Markezit duhet parë thjeshtë si një festim i jetës së shkrimtarit, dhe jo si lajmëtare e vdekjes. Dhe vërtetë, thotë Abello, "titulli i librit flet më qartë për këtë histori".
"Gjithë motivimi i tij përmblidhet në atë titull, Të jetosh për të rrëfyer - është kënaqësia e të rrëfyerit të historisë", ka thënë Markez. "Eshtë njësoj si të thuash: Ia vlen të jetosh".
Anakonda- V.I.P Anëtarë
Vendbanimi : Australia
Postime : 31717
Gjinia : 
Anëtarësuar : 02/12/2011
Mosha : 34
Hobi : Once Upon A Time
Re: Gabriel Garcia Markez
nga Anakonda Fri 23 Jan 2015 - 23:24
Letra e Lamtumirës (Kukulla) - Gabriel Garsia Markes (Gabriel Garcia Marquez)
Nëse për një çast Zoti do të harronte se
jam një kukull lecke e
do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se
nuk do të them gjithçka që mendoj,
por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë,
por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim
sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin,
do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin,
do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe
dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë,
do të vishesha thjeshtë,
do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm
trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja
urrejtjen time në akull dhe
dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut
sipër yjeve një poemë të Benedettit
dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata
që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët,
për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre
dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma
pa iu thënë njerëzve se dua,
se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë
se janë të parapëlqyerit e mi dhe
do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja
sa gabojnë tek mendojnë
të heqin dorë së dashuruari
kur plaken, pa e ditur
se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra,
por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja
se vdekja nuk vjen me pleqërinë
por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë
mbi majën e malit,
pa e ditur se lumturia e vërtetë
është në ngjitjen e shpatit.
Kam mësuar se
kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël,
për herë të parë, gishtin e babait të tij,
e mban shtrënguar për gjithmonë.
Kam mësuar se një njeri
ka të drejtë ta vështrojë një tjetër
nga lart poshtë vetëm
kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra
që kam mundur të mësoj nga ju,
por realisht,
nuk do të më shërbejnë shumë,
sepse kur do të m’i vendosin
brenda asaj valixheje,
palumturisht do të jem duke vdekur.
Shqipëroi: Elida Buçpapaj
-
“Kukulla” mund të konsiderohet testamenti shpitëror i shkrimtarit kolombian (Çmim Nobel për Letërsi më 1982): me këtë poezi dërguar miqve, ai në fakt tërhiqet nga jeta publike për arsye shëndetësore.
Shpjegime lexuesve nga përkthyesja: Autori përmend poemat e Benedettit. Është fjala për poetin uruguajan 88 vjeçar Mario Benedetti, konsideruar një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të gjallë të Amerikës Latine.
Ndërsa, kur përmend këngën e Serratit, autori ka parasysh këngëtarin Joan Manuel Serrat i Teresa, nga Barcelona e Spanjës, i cili këndon spanjisht dhe katalonisht dhe është këngëtari më i adhuruar në Spanjë dhe në Amerikën Latine.
Voal
Nëse për një çast Zoti do të harronte se
jam një kukull lecke e
do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se
nuk do të them gjithçka që mendoj,
por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë,
por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim
sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin,
do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin,
do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe
dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë,
do të vishesha thjeshtë,
do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm
trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja
urrejtjen time në akull dhe
dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut
sipër yjeve një poemë të Benedettit
dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata
që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët,
për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre
dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma
pa iu thënë njerëzve se dua,
se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë
se janë të parapëlqyerit e mi dhe
do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja
sa gabojnë tek mendojnë
të heqin dorë së dashuruari
kur plaken, pa e ditur
se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra,
por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja
se vdekja nuk vjen me pleqërinë
por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë
mbi majën e malit,
pa e ditur se lumturia e vërtetë
është në ngjitjen e shpatit.
Kam mësuar se
kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël,
për herë të parë, gishtin e babait të tij,
e mban shtrënguar për gjithmonë.
Kam mësuar se një njeri
ka të drejtë ta vështrojë një tjetër
nga lart poshtë vetëm
kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra
që kam mundur të mësoj nga ju,
por realisht,
nuk do të më shërbejnë shumë,
sepse kur do të m’i vendosin
brenda asaj valixheje,
palumturisht do të jem duke vdekur.
Shqipëroi: Elida Buçpapaj
-
“Kukulla” mund të konsiderohet testamenti shpitëror i shkrimtarit kolombian (Çmim Nobel për Letërsi më 1982): me këtë poezi dërguar miqve, ai në fakt tërhiqet nga jeta publike për arsye shëndetësore.
Shpjegime lexuesve nga përkthyesja: Autori përmend poemat e Benedettit. Është fjala për poetin uruguajan 88 vjeçar Mario Benedetti, konsideruar një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të gjallë të Amerikës Latine.
Ndërsa, kur përmend këngën e Serratit, autori ka parasysh këngëtarin Joan Manuel Serrat i Teresa, nga Barcelona e Spanjës, i cili këndon spanjisht dhe katalonisht dhe është këngëtari më i adhuruar në Spanjë dhe në Amerikën Latine.
Voal
Anakonda- V.I.P Anëtarë
- Vendbanimi : Australia Postime : 31717 Gjinia : Anëtarësuar : 02/12/2011 Mosha : 34 Hobi : Once Upon A Time
Re: Gabriel Garcia Markez
nga Anakonda Fri 23 Jan 2015 - 23:26
Vdekje e Pashmangshme pertej dashuriseGABRIEL GARSIA MARKEZ
Senatorit Onesimo Sançes i kishin mbetur edhe gjashtë muaj e njëmbëdhjetë ditë jetë, kur takoi gruan e jetës. E njohu në Trëndafilin e Virrejit, një fshat i rëndomtë, i cili, natën ishte një skelë me goxha leverdi për anijet e mëdha të kontrabandistëve, kurse në dritën e diellit, - qoshja më e humbur e shkretëtirës, përballë një deti të shkretuar e pa pikë lezeti; dhe kaq i veçuar nga gjithçka, saqë askush nuk do të kishte menduar, se atje jetonte dikush, i aftë për t’i ndryshuar fatin dikujt. Madje, edhe emri i tij dukej qesharak, sepse të vetmin trëndafil që kishin parë në atë fshat, e solli vetë senatori Onesimo Sançes, po në të njëjtën mbrëmje që njohu Laura Farinën.
Trëndafili i Virrejit ishte një stacion dhe një ndalesë e pashmangshme për fushatën elektorale që zhvillohej çdo katër vjet.
Furgonat e trupës së artistëve endacakë kishin mbërritur qysh herët në mëngjes. Më pas, erdhën kamionët me hamenjtë indianë, që i sollën në fshat për të kryer punët e rëndomta. Disa minuta para orës njëmbëdhjetë, dha ballë makina ngjyrë lëngu luleshtrydheje e ministrisë, që shoqërohej nga fshatarët të cilët u binin veglave muzikore dhe hidhnin fishekzjarre.
Senatori Onesimo Sançes ishte i qetë; nuk qendroi gjatë në makinën e tij të freskët, dhe sapo hapi derën dhe bëri të dalë, i erdhi një afsh aq i nxehtë, saqë këmisha e tij prej mëndafshi natyral, u bë ujë nga djersët, dhe ai u ndje shumë më i vjetër dhe më i vetmuar se kurrë.
Zoti Onesimo, sapo kishte mbushur dyzet e dy vjeç; titullin e nderit, inxhinier metalurg e kishte marrë në Gotinga dhe ishte lexues i përkushtuar, sidoqë nuk kishte patur fat me klasikët latinë të cilët ishin përkthyer keq. Ishte i martuar me një gjermane rezatuese, me të cilën kishte pesë fëmijë; dhe të gjithë ishin të lumtur në shtëpinë e tyre, dhe ai, - më i lumturi nga të gjithë, - derisa një ditë, mjekët i dhanë lajmin fatal, se në Krishlindjet e ardhshme, ai do të vdiste, pa asnjë dyshim.
Përgatitjet për manifestimin publik po mbaronin, dhe senatori arriti të pushonte vetëm një orë në shtëpinë e rezervuar posaçërisht për të. Para se të shtrihej, vuri në një enë me ujë të pijshëm, një trëndafil natyral që e kishte ruajtur të pavyshkur gjatë shkretëtirës, hëngri ushqimin dietik që kishte marrë me vete, për të shmangur yndyrnat që e prisnin në tavolinat e bollshme të ditës, dhe mori ilaçe të ndryshëm analgjetikë, qetësues të mirë, sigurisht, para orës së parashikuar, në mënyrë që lehtësimi t’i fillonte përpara se ta zinin dhimbjet. Pastaj, vuri ventilatorin elektrik shumë afër hamakës, një lloj shtrati i veçantë i varur në litarë, u shtri lakuriq për rreth pesë minuta në gjysmëhijen e trëndafilit, dhe gjatë kohës që dremiste, u përpoq shumë të shpërqendrohej e të mos mendonte për vdekjen. Përveç mjekëve, askush nuk e dinte se ai ishte dënuar me një fund të paracaktuar, sepse kishte vendosur ta vuante i vetëm sekretin e tij, pa asnjë ndryshim në jetë; dhe kjo, jo thjesht, për modesti.
Ndiente, se e kishte veten plotësisht nën kontroll, kur, në orën tre, doli sërisht në publik, i shlodhur, i pastër, me pantallona linoje të rëndë e këmishë me lule të pikturuara, dhe me shpirtin që e mbante me ilaçet qetësuese. Megjithatë, gërryerja e vdekjes ishte shumë më e pabesë nga ç’e kishte imagjinuar ai. Prandaj, me të hipur në tribunë ndjeu një përbuzje e neveri të çuditshme për ata që iu shmangën rastit për t’i dhënë dorën, dhe nuk iu dhimbs, si herët e tjera, as vargu i indianëve të zbathur, që mezi e duronin rërën përvëluese në sheshin e hapur.
Senatori i qetësoi duartrokitjet e turmës me një lëvizje dore nervoze e gati me inat, dhe, ashtu, me trup të ngrirë në tribunë, zuri të fliste, duke i mbajtur sytë të fiksuar diku mbi sipërfaqen e detit që, edhe ai, dukej sikur shfrynte dhe dihaste nga vapa. Zëri i tij, i shtruar dhe i plotë, i ngjante ujrave të thella e të qeta, por fjalimi optimist, i parapërgatur dhe i mësuar përmendësh, siç e kërkonte skenari e spektakli, shumë optimist, deri për të kundështuar një sentencë fataliste të librit të katërt të kujtimeve të Mark Aurelit, u ndërpre e u copëtua disa herë, sepse në skenar nuk ishte shkruar edhe e vërteta e gjendjes shpirtërore dhe fizike të tij.
-Jemi këtu për të mundur natyrën! –nisi ai, duke u ngritur mbi vetveten. –Tani, nuk do të jemi më fëmijët e braktisur të atdheut, jetimët e Zotit, në mbretërinë e etjes dhe të stuhisë, të dëbuarit në vetë vendin tonë. Do të jemi të tjerë, zonja dhe zotërinj! Do të jemi të mëdhej dhe të lumtur!
Ishin sloganet e skenarit të parapërgatitur për mitingun. Dhe, ndërsa zoti Onesimo fliste, njerëzit e stafit të tij hidhnin në ajër grushta me zogj prej letre, kafshët e rreme rrotulloheshin mbi tribunë; më pas, sikur gjallonin e, bashkë me zogjtë e tjerë, iknin drejt detit. Ndërkaq, të tjerë ndihmës, nxirrnin nga furgonat disa pemë artificiale të bëra me një lloj stofi të trashë si shajaku, dhe i vendosnin prapa turmës në tokën me salnitër1. Në fund, ngritën një fasadë prej kartoni me shtëpi të pikturuara me tulla të kuqe e dritare xhami, dhe mbuluan me to baraket e rënuara aty rrotull.
Senatori e zgjati fjalimin me dy citime në latinisht, dhe vazhdoi të qendrojë në rol. Premtoi makineri për shiun, rezervuar të lëvizshëm për peshqit dhe shpendët, vajëra e kimikate të ndryshme që do të bënin të mundur rritjen në salnitër të perimeve dhe lulevjollcave. Kur u kujtua, se spektaklit i erdhi fundi, senatori bëri një shenjë me gisht.
-Kështu do të jemi, zonja dhe zotërinj! –thirri ai. -Shikoni! Kështu do të jemi!
Publiku lëvizi dhe ktheu kryet. Një transatlantik prej letre i pikturuar, u shfaq tek kalonte prapa shtëpive, dhe ishte më i lartë se shtëpitë, më i lartë se qyteti artificial. Vetëm senatori vuri re, se duke e ngritur e ulur herë pas here, duke e lëvizur e zhvendosur, nga një vend në tjetrin, dhe nga moti i keq, qyteza prej kartoni ishte prishur, dhe dukej kaq e varfër, e pluhurosur dhe e trishtuar, sa edhe vetë Trëndafili i Virrejit.
Për herë të parë pas dymbëdhjetë vjetësh, Nelson Farina nuk shkoi ta përshëndeste senatorin. Fjalimin e tij e dëgjoj nga shtrati i vet, në mes të copëzave të gjumit të drekës, nën tendën e freskët të një shtëpie me dërrasa të pazdrukthëtuara, të ndërtuar me duar e tij, me ato duar, me të cilat, me saktësinë e farmacistit bëri copa-copa gruan e tij të parë. Ishte arratisur nga burgu i Kajenës2 dhe erdhi në Trëndafilin e Virrejit me një anije të ngarkuar me papagaj të pafajshëm, me një zezake të bukur dhe blasfemuese, të cilën e takoi në Paramaribo, dhe me të cilën pati një fëmi. Zezakja vdiq pak kohë më pas, nga një vdekje natyrale, dhe nuk pati fatin e keq të së parës, copat e së cilës ushqyen kopshtin e vet me lulelakra, por atë e varrosën të plotë, dhe me emrin e saj hollandez në varrezat e zonës. Vajza e Nelsonit kishte trashëguar ngjyrën dhe përmasat e së ëmës, dhe sytë ngjyrë jeshile të hapur në të verdhë e të çuditur të të atit, dhe ky kishte arsye të mendonte se po rriste femrën më të bukur të botës.
Që kur e njohu senatorin Onesimo Sançes në fushatën e parë elektorale, Nelson Farina i kishte kërkuar ndihmë për të marrë një dokument identifikimi, sigurisht, të fallcifikuar, që të shpëtonte nga drejtësia. Zoti Onesimo, i sjellshëm, por i prerë, ia kishte mohuar. Për vite me rradhë, Nelson Farina nuk u dorëzua, dhe sa herë që iu dha rasti, ia ribëri kërkesën, me justifikime nga më të çuditshmet. Por, gjithmonë mori të njëjtën përgjigje. Kjo qe dhe arsyeja, që këtë herë, kur senatori fliste nga tribuna, ai qendronte në shtratin e tij, i dënuar të kalbej i gjallë në atë strofkë përvëluese piratësh. Kur dëgjoi duartrokitjet e fundit, zgjati kokën dhe i hodhi sytë përtej hunjve të gardhit, pas fasadës, atje ku ishte rekuizita: trarët që mbanin ndërtesat artificiale, skeletet e pemëve, iluzionistët e stafit të cilët të fshehur shtynin transatlantikun.
Këtu, shpërtheu zemërimi i tij.
-Merde –tha –c’est le Blacaman de la politique!3
Pas fjalimit, si zakonisht, senatori bëri një shëtitje nëpër rrugët e fshatit, mes muzikës dhe fishekzjarreve, i rrethuar nga njerëzit e fshatit që i qanin hallet e tyre. Senatori i dëgjonte me dëshirë, dhe gjithmonë gjente mënyrën për t’ia bërë qejfin, secilit nga pak. Një grua, e hipur në çatinë e një shtëpie, midis gjashtë fëmijëve të saj të mitur, arriti të tërhiqte vëmendjen e të gjithëve në mes të asaj zhurme të madhe dhe shtëllungave të pluhurit.
-Senator, unë nuk kërkoj ndonjë gjë të madhe! –thirri ajo. -Unë dua vetëm një gomar për të sjellë ujë nga Pusi i Ahorkados.
Senatori i mbërtheu sytë tek gjashtë fëmijët, njëri më i dobët se tjetri.
-Ku e ke tët shoq? –e pyeti.
-Iku të kërkojë fatin në ishullin e Arubës! –ia ktheu gruaja me një nënqeshje. – Iku, dhe ajo që gjeti, është një e huaj, nga ato që vënë diamante në dhëmbë...
Përgjigjja provokoi një shpërthim të qeshurash.
-Punë e mbaruar! –tha senatori. –Ti do ta kesh që sot gomarin tënd.
Pak më vonë, një nga pjesëtarët e stafit të Onesimos, çoi në shtëpinë e gruas një gomar, në kurrizin e të cilit kishin shkruar, me bojë të fortë me efekt të përjetshëm, një slogan elektoral, që t’i kujtonte cilitdo, se ishte dhuratë nga senatori.
Në atë copë të vogël rruge, zoti Onesimo bëri edhe gjeste të tjera humanizmi: përshëmbull, një të sëmuri që kishte nxjerrë krevatin tek dera e shtëpisë për ta parë, kur të kalonte, senatori i dhuroi një lugë. Në kthesën e fundit, përmes gardhit të oborrit, pa Nelson Farinën në shtratin e vet dhe iu duk i mënjanuar dhe i trishtuar, por e përshëndeti, sidoqë, pa ndonjë entuziazëm të veçantë.
-Si je?
Nelson Farina u rrotullua në shtratin e vet dhe e la senatorin me trishtimin në sy.
-Moi, vous savez!...4
Sapo dëgjoi përshëndetjen, vajza e Nelsonit doli në oborr. Kishte veshur një këmishë guahiriane5 të zakonshme, të vjetruar, flokët i kishte të zbukuruara me kapse ngjyra-ngjyra, dhe fytyrën të lyer, që të mos e digjte dielli. Por, edhe në atë shkujdesje, mund ta merrje me mend, që nuk kishte femër më të bukur se ajo në botë.
Senatori mbeti pa frymë.
-E marrtë djalli! –psherëtiu i habitur dhe i befasuar. –Shiko, ç’i ka shkuar në mend Zotit!...
Në mbrëmje, Nelson Farina e veshi vajzën e vet me rrobat më të bukura, dhe ia dërgoi senatorit. Dy roja të armatosura me pushkë, qendronin tek porta e shtëpisë së marrë përkohësisht me qera. Rojat që tundnin qafat për shkak të vapës,e urdhëruan vajzën të priste në karrigen e vetme të hollit.
Senatori qendronte në dhomën ngjitur aty afër, në mbledhje me njerëzit më të njohur e më me influencë të Trëndafilit të Virrejit, të cilët i kishte ftuar për t’i njohur me detajet dhe të fshehtat e fjalimit që kishte mbajtur. Ishin po ato fytyra, po ata njerëz që merrnin pjesë në të gjitha fushatat e shkretëtirës, dhe senatorit i kishte ardhur në majë të hundës me të njëjtin këshill dhe të njëjtët njerëz përnatë. Këmisha i ishte bërë qull nga djersët dhe mundohej ta thante në trup me flladin e ngrohtë të ventilatorit elektrik i cili, zhurmonte si mizë helmuese, në qetësinë e dhomës.
-Ne, zotërinj, sigurisht, që nuk hamë zogj letre! –tha senatori. –Edhe juve, edhe unë, e dimë shumë mirë, se, ditën kur në këtë stallë lopësh do të ketë pemë, lule, gjithçka;se ditën kur në puse do të ketë peshq dekorativ dhe jo krimba; në këtë ditë pra, as juve, as unë, nuk do të kemi ç’të bëjmë më këtu. Apo, nuk është kështu?
Askush nuk u përgjigj. Ndërsa fliste, senatori shkëputi nga kalendari një fletë të stampuar dhe me të sajoi me dorë një flutur letre. E vuri në rrymën e ventilatorit, gati pa vëmendje e pa asnjë qëllim, dhe flutura, pasi u rrotullua disa herë brenda dhomës, doli përmes portës gjysmë të hapur. Senatori vazhdoi të fliste me vendosmëri, duke u përpjekur të merret vesh me vdekjen; të durojë dhimbjet cfilitëse dhe të harrojë fatalitetin e pashmangshëm.
Atëherë, – tha – nuk kam pse t’u përsëris atë që tashmë e keni të qartë: rizgjedhja ime është marrëveshje më e mirë për ju, sesa për mua. Sepse unë, deri këtu shkoj, tek uji i ndotur dhe djersa e indianëve. Ndërsa ju jetoni në këtë vend, dhe duhet ta bëni të tillë, që të jetohet dhe të jetoni sa më mirë.
Laura Farina po ndiqte me sy fluturën prej letre që doli nga dera. Vetëm ajo e pa, sepse rojen e hollit e kishte zënë gjumi ulur tek stoli, me pushkë të përqafuar. Pas disa rrotullimeve, flutura gjigande prej letre litografike, u shpërbë plotësisht, u përplas në mur dhe mbeti e ngjitur atje. Laura Farina u mundua ta shqiste me thonj. Njëri nga rojet, i cili u zgjua nga duartrokitjet që vinin nga dhoma ngjitur, vuri re përpjekjen e kotë të vajzës.
- Nuk mund të shqitet. – tha përgjumësh. -Ështe pikturuar në mur tani ...
Laura Farina u ul sërish, ndërkaq, burrat zunë të dalin nga mbledhja. Senatori mbeti tek dera e dhomës, me dorën tek doreza, kur pa vajzën, tek qendronte e vetme në hollin bosh.
- Çfarë bën këtu?
- Më ka dërguar babai... – tha vajza.
Senatori e kuptoi. I hodhi një shikim hetues rojes se përgjumur dhe, më pas, Laura Farinës, bukuria përrallore e së cilës ishte superiore ndaj dhimbjeve të tij; dhe atëherë, ai vendosi që të ishte vdekja ajo që do të zgjidhte për të. - Hyrë! – i tha.
Laura Farina mbeti e ngrirë dhe e mrekulluar tek dera e dhomës: mijëra kartëmonedha, të lëna diku aty, me ç’dukej për harxhime elektorale, fluturuan në ajër, duke fërgëlluar si flutura. Senatori nxitoi të fikte ventilatorin, dhe kartëmonedhat, tanimë të mbetura pa presionin e ajrit të pak çasteve më parë, ranë e u shpërndanë nëpër dhomë.
- Ja, e sheh? – tha senatori duke buzëqeshur. - Edhe muti fluturon...
Laura Farina u ul si në një stol shkolle. E kishte lëkurën të lëmuar e të tendosur, dhe me ngjyrën e shkëlqimit diellor të naftës së papërpunuar; flokët, i kishte si jelet e një mëzi; dhe tek sytë e saj të mëdhenj pasqyrohej i gjithë ndriçimi i botës.
Senatori ndoqi shikimin e vajzës i cili qendroi tek trëndafili i mbushur me pluhur salnitre.
-Është trëndafil, - tha ai.
-Po, tha ajo, - disi konfuze dhe e pavendosur –E njoha sepse i kam parë në Rlohaça.
Senatori u ul në një shtrat të vogël, si shtrat fshati, duke folur për trëndafilat; ndërkohë, zuri të zbërthente këmishën. Në anën e majtë të gjoksit të tij, atje ku është zemra, u shfaq tatuazhi pirat i një zemre me shigjetë në mes. Pastaj, ai hodhi në tokë këmishën e bërë ujë nga djersa, dhe i kërkoi Laura Farinës, që ta ndihmonte të hiqte çizmet.
Vajza u ul në gjunjë përballë shtratit. Senatori e ndoqi i menduar, dhe, ndërkohë që ajo zuri të zgjidhte lidhëset e çizmeve, ai po pyeste veten, se cili prej të dyve, do të kishte fatin e keq të ishte viktima në atë takim.
-Ti je foshnjë! – tha ai.
-As mos e mendo këtë. – tha ajo. – Në prill mbush nëntëmbëdhjetë vjeç...
-Ashtu?! – Zëri i senatorit ishte i tillë, që kërkonte të dinte diçka më tepër. – Çfarë dite?
-Më njëmbëdhjetë. – tha ajo.
Senatori u ndje më mirë.
-Jemi “dashi”, -tha, dhe, duke qeshur, shtoi: -Është shenja e vetmisë.
Laura Farina nuk i kushtoi vëmendje kësaj të fundit, sepse nuk dinte ç’të bënte me çizmet. Edhe senatori, nga ana e vet, nuk dinte ç’të bënte me Laura Farinën, sepse ai nuk ishte mësuar me dashuritë e papritura, dhe, për më tepër, ishte i ndërgjegjshëm, se kjo dashuri, nuk ishte aspak e denjë për karakterin e tij.
Vetëm e thjeshtë për të fituar kohë që të mendohej, e shtrëngoi Laurën fortë me gjunjë, e përqafoi, dhe u shtri me shpatulla në shtrat. Atëherë, ai kuptoi, se ajo ishte krejt lakuriq, poshtë fustanit: trupi i lëshonte një aromë, gati të papërcaktueshme kafshe mali, zemra e trembur i rrihte shpejt, dhe nga emocioni e sikleti, lëkura iu mbush me djersë të ftohta.
-Pse Zoti u tregua kaq i padrejtë me ne?! Askush nuk na do! – psherëtiu Onesimo.
Laura Farina deshi të thoshte diçka, por mezi mbushej me frymë. Ai e shtriu nga ana e vet për ta qetësuar, fiku dritën, dhe dhoma mbeti në gjysmëhijen e trëndafilit. Vajza e lëshoi veten. Senatori e përkëdheli mengadalë, dhe, pothuajse pa e prekur, kërkoi me dorë, por, aty ku shpresonte ta gjente, hasi në një pengesë hekuri.
-Çfarë ke aty?!
-Një dry... – tha ajo.
-Çfarë marrëzie! – gati thirri i tërbuar senatori, dhe pyeti për diçka që e dinte fare mirë: - Ku është çelësi?
Laura Farina mori frymë e çliruar.
-E ka babai im. Më porositi që të të thosha, se ka çuar një njeri të vetin, që të të kërkojë dhe t’i dërgosh me të, një marrëveshje të shkruar e të firmosur, për t’ia rregulluar atë punën...
Senatori u tërbua nga nervozizmi. “Qen francez!” – murmuriti i indinjuar. Pak më pas, mbylli sytë për të harruar e për t’u qetësuar disi, dhe u takua me vetveten e me vdekjen në errësirë: “Kujto dhe mos harro o njeri, që kushdo qofsh ti, herët a vonë, do të vdesësh, dhe nuk do të të mbetet as nami, as nishani”.
Priti sa t’i kalonin ethet e të dridhurat.
-Më thuaj diçka. Çfarë ke dëgjuar të thonë për mua? – e pyeti vajzën.
Vajzës i erdhi e papritur kjo pyetje.
-Të vërtetën dhe vetëm të vërtetën?
-Të vërtetën dhe vetëm të vërtetën.
-Mirë – mori guximin Laura Farina. –Thonë, se ju jeni më i keq se të tjerët, sepse ju jeni ndryshe.
Senatori nuk u zemërua. Bëri një pauz të gjatë me sy të mbyllur, dhe, kur i hapi sërisht, u duk sikur u kthye në instiktet e tij më të fshehura.
-Dreq! – vendosi. –Thuaji atij idiotit, që ke për baba, se do t’ia zgjidh atë çështjen…
-Në qoftë se do, shkoj vetë ta marr çelësin... –tha Laura Farina.
Senatori e ndaloi.
-Harroje çelësin -i tha – dhe fli për një çast me mua. Është mirë të rrish me dikë, kur je vetëm.
Atëherë, ajo e mbështeti në supin e vet, me sy të fiksuar tek trëndafili. Senatori e rroku për beli vajzën dhe fshehu fytyrën në sqetullën e saj prej kafshe mali; dhe pikërisht në këtë çast e kapi paniku dhe u ndje i terrorizuar.
Gjashtë muaj e njëmbëdhjetë ditë më vonë, ai do të vdiste i braktisur dhe me damkën e të turpëruarit për shkak të skandalit publik me Laura Farinën, duke qarë me lot të hidhur që pikërisht tani që e gjeti, do të mbetej pa të.
Përktheu nga origjinali:
VALBONA SELMANI
Shënime të përkthyeses:
1. Salnitër - Substancë e shkrifët në formë rëre që përmban nitrat natriumi,psh: salnitra e Kilit.
2. Kajena – Kryeqyteti i Guajanës, ish koloni franceze.
3. “Merde, c’est le Blacaman de la politique” (Fr.) - “Kujdes, ky është Blacamani i politikës”. Blacamani - personazhi i një tregimi të njohur të Markezit (“Blacaman el buen vendedor de milagros”), që simbolizon mashtruesin dhe jo shitësin e mirë të mrekullive, siç thotë titulli i tregimit.
4. “Moi, vous savez”(Fr.) – Unë, ju e dini.
5. Guahiriane – Tipike e Guahirës, zonë në veri të Kolumbisë.
...nga GSHO
Senatorit Onesimo Sançes i kishin mbetur edhe gjashtë muaj e njëmbëdhjetë ditë jetë, kur takoi gruan e jetës. E njohu në Trëndafilin e Virrejit, një fshat i rëndomtë, i cili, natën ishte një skelë me goxha leverdi për anijet e mëdha të kontrabandistëve, kurse në dritën e diellit, - qoshja më e humbur e shkretëtirës, përballë një deti të shkretuar e pa pikë lezeti; dhe kaq i veçuar nga gjithçka, saqë askush nuk do të kishte menduar, se atje jetonte dikush, i aftë për t’i ndryshuar fatin dikujt. Madje, edhe emri i tij dukej qesharak, sepse të vetmin trëndafil që kishin parë në atë fshat, e solli vetë senatori Onesimo Sançes, po në të njëjtën mbrëmje që njohu Laura Farinën.
Trëndafili i Virrejit ishte një stacion dhe një ndalesë e pashmangshme për fushatën elektorale që zhvillohej çdo katër vjet.
Furgonat e trupës së artistëve endacakë kishin mbërritur qysh herët në mëngjes. Më pas, erdhën kamionët me hamenjtë indianë, që i sollën në fshat për të kryer punët e rëndomta. Disa minuta para orës njëmbëdhjetë, dha ballë makina ngjyrë lëngu luleshtrydheje e ministrisë, që shoqërohej nga fshatarët të cilët u binin veglave muzikore dhe hidhnin fishekzjarre.
Senatori Onesimo Sançes ishte i qetë; nuk qendroi gjatë në makinën e tij të freskët, dhe sapo hapi derën dhe bëri të dalë, i erdhi një afsh aq i nxehtë, saqë këmisha e tij prej mëndafshi natyral, u bë ujë nga djersët, dhe ai u ndje shumë më i vjetër dhe më i vetmuar se kurrë.
Zoti Onesimo, sapo kishte mbushur dyzet e dy vjeç; titullin e nderit, inxhinier metalurg e kishte marrë në Gotinga dhe ishte lexues i përkushtuar, sidoqë nuk kishte patur fat me klasikët latinë të cilët ishin përkthyer keq. Ishte i martuar me një gjermane rezatuese, me të cilën kishte pesë fëmijë; dhe të gjithë ishin të lumtur në shtëpinë e tyre, dhe ai, - më i lumturi nga të gjithë, - derisa një ditë, mjekët i dhanë lajmin fatal, se në Krishlindjet e ardhshme, ai do të vdiste, pa asnjë dyshim.
Përgatitjet për manifestimin publik po mbaronin, dhe senatori arriti të pushonte vetëm një orë në shtëpinë e rezervuar posaçërisht për të. Para se të shtrihej, vuri në një enë me ujë të pijshëm, një trëndafil natyral që e kishte ruajtur të pavyshkur gjatë shkretëtirës, hëngri ushqimin dietik që kishte marrë me vete, për të shmangur yndyrnat që e prisnin në tavolinat e bollshme të ditës, dhe mori ilaçe të ndryshëm analgjetikë, qetësues të mirë, sigurisht, para orës së parashikuar, në mënyrë që lehtësimi t’i fillonte përpara se ta zinin dhimbjet. Pastaj, vuri ventilatorin elektrik shumë afër hamakës, një lloj shtrati i veçantë i varur në litarë, u shtri lakuriq për rreth pesë minuta në gjysmëhijen e trëndafilit, dhe gjatë kohës që dremiste, u përpoq shumë të shpërqendrohej e të mos mendonte për vdekjen. Përveç mjekëve, askush nuk e dinte se ai ishte dënuar me një fund të paracaktuar, sepse kishte vendosur ta vuante i vetëm sekretin e tij, pa asnjë ndryshim në jetë; dhe kjo, jo thjesht, për modesti.
Ndiente, se e kishte veten plotësisht nën kontroll, kur, në orën tre, doli sërisht në publik, i shlodhur, i pastër, me pantallona linoje të rëndë e këmishë me lule të pikturuara, dhe me shpirtin që e mbante me ilaçet qetësuese. Megjithatë, gërryerja e vdekjes ishte shumë më e pabesë nga ç’e kishte imagjinuar ai. Prandaj, me të hipur në tribunë ndjeu një përbuzje e neveri të çuditshme për ata që iu shmangën rastit për t’i dhënë dorën, dhe nuk iu dhimbs, si herët e tjera, as vargu i indianëve të zbathur, që mezi e duronin rërën përvëluese në sheshin e hapur.
Senatori i qetësoi duartrokitjet e turmës me një lëvizje dore nervoze e gati me inat, dhe, ashtu, me trup të ngrirë në tribunë, zuri të fliste, duke i mbajtur sytë të fiksuar diku mbi sipërfaqen e detit që, edhe ai, dukej sikur shfrynte dhe dihaste nga vapa. Zëri i tij, i shtruar dhe i plotë, i ngjante ujrave të thella e të qeta, por fjalimi optimist, i parapërgatur dhe i mësuar përmendësh, siç e kërkonte skenari e spektakli, shumë optimist, deri për të kundështuar një sentencë fataliste të librit të katërt të kujtimeve të Mark Aurelit, u ndërpre e u copëtua disa herë, sepse në skenar nuk ishte shkruar edhe e vërteta e gjendjes shpirtërore dhe fizike të tij.
-Jemi këtu për të mundur natyrën! –nisi ai, duke u ngritur mbi vetveten. –Tani, nuk do të jemi më fëmijët e braktisur të atdheut, jetimët e Zotit, në mbretërinë e etjes dhe të stuhisë, të dëbuarit në vetë vendin tonë. Do të jemi të tjerë, zonja dhe zotërinj! Do të jemi të mëdhej dhe të lumtur!
Ishin sloganet e skenarit të parapërgatitur për mitingun. Dhe, ndërsa zoti Onesimo fliste, njerëzit e stafit të tij hidhnin në ajër grushta me zogj prej letre, kafshët e rreme rrotulloheshin mbi tribunë; më pas, sikur gjallonin e, bashkë me zogjtë e tjerë, iknin drejt detit. Ndërkaq, të tjerë ndihmës, nxirrnin nga furgonat disa pemë artificiale të bëra me një lloj stofi të trashë si shajaku, dhe i vendosnin prapa turmës në tokën me salnitër1. Në fund, ngritën një fasadë prej kartoni me shtëpi të pikturuara me tulla të kuqe e dritare xhami, dhe mbuluan me to baraket e rënuara aty rrotull.
Senatori e zgjati fjalimin me dy citime në latinisht, dhe vazhdoi të qendrojë në rol. Premtoi makineri për shiun, rezervuar të lëvizshëm për peshqit dhe shpendët, vajëra e kimikate të ndryshme që do të bënin të mundur rritjen në salnitër të perimeve dhe lulevjollcave. Kur u kujtua, se spektaklit i erdhi fundi, senatori bëri një shenjë me gisht.
-Kështu do të jemi, zonja dhe zotërinj! –thirri ai. -Shikoni! Kështu do të jemi!
Publiku lëvizi dhe ktheu kryet. Një transatlantik prej letre i pikturuar, u shfaq tek kalonte prapa shtëpive, dhe ishte më i lartë se shtëpitë, më i lartë se qyteti artificial. Vetëm senatori vuri re, se duke e ngritur e ulur herë pas here, duke e lëvizur e zhvendosur, nga një vend në tjetrin, dhe nga moti i keq, qyteza prej kartoni ishte prishur, dhe dukej kaq e varfër, e pluhurosur dhe e trishtuar, sa edhe vetë Trëndafili i Virrejit.
Për herë të parë pas dymbëdhjetë vjetësh, Nelson Farina nuk shkoi ta përshëndeste senatorin. Fjalimin e tij e dëgjoj nga shtrati i vet, në mes të copëzave të gjumit të drekës, nën tendën e freskët të një shtëpie me dërrasa të pazdrukthëtuara, të ndërtuar me duar e tij, me ato duar, me të cilat, me saktësinë e farmacistit bëri copa-copa gruan e tij të parë. Ishte arratisur nga burgu i Kajenës2 dhe erdhi në Trëndafilin e Virrejit me një anije të ngarkuar me papagaj të pafajshëm, me një zezake të bukur dhe blasfemuese, të cilën e takoi në Paramaribo, dhe me të cilën pati një fëmi. Zezakja vdiq pak kohë më pas, nga një vdekje natyrale, dhe nuk pati fatin e keq të së parës, copat e së cilës ushqyen kopshtin e vet me lulelakra, por atë e varrosën të plotë, dhe me emrin e saj hollandez në varrezat e zonës. Vajza e Nelsonit kishte trashëguar ngjyrën dhe përmasat e së ëmës, dhe sytë ngjyrë jeshile të hapur në të verdhë e të çuditur të të atit, dhe ky kishte arsye të mendonte se po rriste femrën më të bukur të botës.
Që kur e njohu senatorin Onesimo Sançes në fushatën e parë elektorale, Nelson Farina i kishte kërkuar ndihmë për të marrë një dokument identifikimi, sigurisht, të fallcifikuar, që të shpëtonte nga drejtësia. Zoti Onesimo, i sjellshëm, por i prerë, ia kishte mohuar. Për vite me rradhë, Nelson Farina nuk u dorëzua, dhe sa herë që iu dha rasti, ia ribëri kërkesën, me justifikime nga më të çuditshmet. Por, gjithmonë mori të njëjtën përgjigje. Kjo qe dhe arsyeja, që këtë herë, kur senatori fliste nga tribuna, ai qendronte në shtratin e tij, i dënuar të kalbej i gjallë në atë strofkë përvëluese piratësh. Kur dëgjoi duartrokitjet e fundit, zgjati kokën dhe i hodhi sytë përtej hunjve të gardhit, pas fasadës, atje ku ishte rekuizita: trarët që mbanin ndërtesat artificiale, skeletet e pemëve, iluzionistët e stafit të cilët të fshehur shtynin transatlantikun.
Këtu, shpërtheu zemërimi i tij.
-Merde –tha –c’est le Blacaman de la politique!3
Pas fjalimit, si zakonisht, senatori bëri një shëtitje nëpër rrugët e fshatit, mes muzikës dhe fishekzjarreve, i rrethuar nga njerëzit e fshatit që i qanin hallet e tyre. Senatori i dëgjonte me dëshirë, dhe gjithmonë gjente mënyrën për t’ia bërë qejfin, secilit nga pak. Një grua, e hipur në çatinë e një shtëpie, midis gjashtë fëmijëve të saj të mitur, arriti të tërhiqte vëmendjen e të gjithëve në mes të asaj zhurme të madhe dhe shtëllungave të pluhurit.
-Senator, unë nuk kërkoj ndonjë gjë të madhe! –thirri ajo. -Unë dua vetëm një gomar për të sjellë ujë nga Pusi i Ahorkados.
Senatori i mbërtheu sytë tek gjashtë fëmijët, njëri më i dobët se tjetri.
-Ku e ke tët shoq? –e pyeti.
-Iku të kërkojë fatin në ishullin e Arubës! –ia ktheu gruaja me një nënqeshje. – Iku, dhe ajo që gjeti, është një e huaj, nga ato që vënë diamante në dhëmbë...
Përgjigjja provokoi një shpërthim të qeshurash.
-Punë e mbaruar! –tha senatori. –Ti do ta kesh që sot gomarin tënd.
Pak më vonë, një nga pjesëtarët e stafit të Onesimos, çoi në shtëpinë e gruas një gomar, në kurrizin e të cilit kishin shkruar, me bojë të fortë me efekt të përjetshëm, një slogan elektoral, që t’i kujtonte cilitdo, se ishte dhuratë nga senatori.
Në atë copë të vogël rruge, zoti Onesimo bëri edhe gjeste të tjera humanizmi: përshëmbull, një të sëmuri që kishte nxjerrë krevatin tek dera e shtëpisë për ta parë, kur të kalonte, senatori i dhuroi një lugë. Në kthesën e fundit, përmes gardhit të oborrit, pa Nelson Farinën në shtratin e vet dhe iu duk i mënjanuar dhe i trishtuar, por e përshëndeti, sidoqë, pa ndonjë entuziazëm të veçantë.
-Si je?
Nelson Farina u rrotullua në shtratin e vet dhe e la senatorin me trishtimin në sy.
-Moi, vous savez!...4
Sapo dëgjoi përshëndetjen, vajza e Nelsonit doli në oborr. Kishte veshur një këmishë guahiriane5 të zakonshme, të vjetruar, flokët i kishte të zbukuruara me kapse ngjyra-ngjyra, dhe fytyrën të lyer, që të mos e digjte dielli. Por, edhe në atë shkujdesje, mund ta merrje me mend, që nuk kishte femër më të bukur se ajo në botë.
Senatori mbeti pa frymë.
-E marrtë djalli! –psherëtiu i habitur dhe i befasuar. –Shiko, ç’i ka shkuar në mend Zotit!...
Në mbrëmje, Nelson Farina e veshi vajzën e vet me rrobat më të bukura, dhe ia dërgoi senatorit. Dy roja të armatosura me pushkë, qendronin tek porta e shtëpisë së marrë përkohësisht me qera. Rojat që tundnin qafat për shkak të vapës,e urdhëruan vajzën të priste në karrigen e vetme të hollit.
Senatori qendronte në dhomën ngjitur aty afër, në mbledhje me njerëzit më të njohur e më me influencë të Trëndafilit të Virrejit, të cilët i kishte ftuar për t’i njohur me detajet dhe të fshehtat e fjalimit që kishte mbajtur. Ishin po ato fytyra, po ata njerëz që merrnin pjesë në të gjitha fushatat e shkretëtirës, dhe senatorit i kishte ardhur në majë të hundës me të njëjtin këshill dhe të njëjtët njerëz përnatë. Këmisha i ishte bërë qull nga djersët dhe mundohej ta thante në trup me flladin e ngrohtë të ventilatorit elektrik i cili, zhurmonte si mizë helmuese, në qetësinë e dhomës.
-Ne, zotërinj, sigurisht, që nuk hamë zogj letre! –tha senatori. –Edhe juve, edhe unë, e dimë shumë mirë, se, ditën kur në këtë stallë lopësh do të ketë pemë, lule, gjithçka;se ditën kur në puse do të ketë peshq dekorativ dhe jo krimba; në këtë ditë pra, as juve, as unë, nuk do të kemi ç’të bëjmë më këtu. Apo, nuk është kështu?
Askush nuk u përgjigj. Ndërsa fliste, senatori shkëputi nga kalendari një fletë të stampuar dhe me të sajoi me dorë një flutur letre. E vuri në rrymën e ventilatorit, gati pa vëmendje e pa asnjë qëllim, dhe flutura, pasi u rrotullua disa herë brenda dhomës, doli përmes portës gjysmë të hapur. Senatori vazhdoi të fliste me vendosmëri, duke u përpjekur të merret vesh me vdekjen; të durojë dhimbjet cfilitëse dhe të harrojë fatalitetin e pashmangshëm.
Atëherë, – tha – nuk kam pse t’u përsëris atë që tashmë e keni të qartë: rizgjedhja ime është marrëveshje më e mirë për ju, sesa për mua. Sepse unë, deri këtu shkoj, tek uji i ndotur dhe djersa e indianëve. Ndërsa ju jetoni në këtë vend, dhe duhet ta bëni të tillë, që të jetohet dhe të jetoni sa më mirë.
Laura Farina po ndiqte me sy fluturën prej letre që doli nga dera. Vetëm ajo e pa, sepse rojen e hollit e kishte zënë gjumi ulur tek stoli, me pushkë të përqafuar. Pas disa rrotullimeve, flutura gjigande prej letre litografike, u shpërbë plotësisht, u përplas në mur dhe mbeti e ngjitur atje. Laura Farina u mundua ta shqiste me thonj. Njëri nga rojet, i cili u zgjua nga duartrokitjet që vinin nga dhoma ngjitur, vuri re përpjekjen e kotë të vajzës.
- Nuk mund të shqitet. – tha përgjumësh. -Ështe pikturuar në mur tani ...
Laura Farina u ul sërish, ndërkaq, burrat zunë të dalin nga mbledhja. Senatori mbeti tek dera e dhomës, me dorën tek doreza, kur pa vajzën, tek qendronte e vetme në hollin bosh.
- Çfarë bën këtu?
- Më ka dërguar babai... – tha vajza.
Senatori e kuptoi. I hodhi një shikim hetues rojes se përgjumur dhe, më pas, Laura Farinës, bukuria përrallore e së cilës ishte superiore ndaj dhimbjeve të tij; dhe atëherë, ai vendosi që të ishte vdekja ajo që do të zgjidhte për të. - Hyrë! – i tha.
Laura Farina mbeti e ngrirë dhe e mrekulluar tek dera e dhomës: mijëra kartëmonedha, të lëna diku aty, me ç’dukej për harxhime elektorale, fluturuan në ajër, duke fërgëlluar si flutura. Senatori nxitoi të fikte ventilatorin, dhe kartëmonedhat, tanimë të mbetura pa presionin e ajrit të pak çasteve më parë, ranë e u shpërndanë nëpër dhomë.
- Ja, e sheh? – tha senatori duke buzëqeshur. - Edhe muti fluturon...
Laura Farina u ul si në një stol shkolle. E kishte lëkurën të lëmuar e të tendosur, dhe me ngjyrën e shkëlqimit diellor të naftës së papërpunuar; flokët, i kishte si jelet e një mëzi; dhe tek sytë e saj të mëdhenj pasqyrohej i gjithë ndriçimi i botës.
Senatori ndoqi shikimin e vajzës i cili qendroi tek trëndafili i mbushur me pluhur salnitre.
-Është trëndafil, - tha ai.
-Po, tha ajo, - disi konfuze dhe e pavendosur –E njoha sepse i kam parë në Rlohaça.
Senatori u ul në një shtrat të vogël, si shtrat fshati, duke folur për trëndafilat; ndërkohë, zuri të zbërthente këmishën. Në anën e majtë të gjoksit të tij, atje ku është zemra, u shfaq tatuazhi pirat i një zemre me shigjetë në mes. Pastaj, ai hodhi në tokë këmishën e bërë ujë nga djersa, dhe i kërkoi Laura Farinës, që ta ndihmonte të hiqte çizmet.
Vajza u ul në gjunjë përballë shtratit. Senatori e ndoqi i menduar, dhe, ndërkohë që ajo zuri të zgjidhte lidhëset e çizmeve, ai po pyeste veten, se cili prej të dyve, do të kishte fatin e keq të ishte viktima në atë takim.
-Ti je foshnjë! – tha ai.
-As mos e mendo këtë. – tha ajo. – Në prill mbush nëntëmbëdhjetë vjeç...
-Ashtu?! – Zëri i senatorit ishte i tillë, që kërkonte të dinte diçka më tepër. – Çfarë dite?
-Më njëmbëdhjetë. – tha ajo.
Senatori u ndje më mirë.
-Jemi “dashi”, -tha, dhe, duke qeshur, shtoi: -Është shenja e vetmisë.
Laura Farina nuk i kushtoi vëmendje kësaj të fundit, sepse nuk dinte ç’të bënte me çizmet. Edhe senatori, nga ana e vet, nuk dinte ç’të bënte me Laura Farinën, sepse ai nuk ishte mësuar me dashuritë e papritura, dhe, për më tepër, ishte i ndërgjegjshëm, se kjo dashuri, nuk ishte aspak e denjë për karakterin e tij.
Vetëm e thjeshtë për të fituar kohë që të mendohej, e shtrëngoi Laurën fortë me gjunjë, e përqafoi, dhe u shtri me shpatulla në shtrat. Atëherë, ai kuptoi, se ajo ishte krejt lakuriq, poshtë fustanit: trupi i lëshonte një aromë, gati të papërcaktueshme kafshe mali, zemra e trembur i rrihte shpejt, dhe nga emocioni e sikleti, lëkura iu mbush me djersë të ftohta.
-Pse Zoti u tregua kaq i padrejtë me ne?! Askush nuk na do! – psherëtiu Onesimo.
Laura Farina deshi të thoshte diçka, por mezi mbushej me frymë. Ai e shtriu nga ana e vet për ta qetësuar, fiku dritën, dhe dhoma mbeti në gjysmëhijen e trëndafilit. Vajza e lëshoi veten. Senatori e përkëdheli mengadalë, dhe, pothuajse pa e prekur, kërkoi me dorë, por, aty ku shpresonte ta gjente, hasi në një pengesë hekuri.
-Çfarë ke aty?!
-Një dry... – tha ajo.
-Çfarë marrëzie! – gati thirri i tërbuar senatori, dhe pyeti për diçka që e dinte fare mirë: - Ku është çelësi?
Laura Farina mori frymë e çliruar.
-E ka babai im. Më porositi që të të thosha, se ka çuar një njeri të vetin, që të të kërkojë dhe t’i dërgosh me të, një marrëveshje të shkruar e të firmosur, për t’ia rregulluar atë punën...
Senatori u tërbua nga nervozizmi. “Qen francez!” – murmuriti i indinjuar. Pak më pas, mbylli sytë për të harruar e për t’u qetësuar disi, dhe u takua me vetveten e me vdekjen në errësirë: “Kujto dhe mos harro o njeri, që kushdo qofsh ti, herët a vonë, do të vdesësh, dhe nuk do të të mbetet as nami, as nishani”.
Priti sa t’i kalonin ethet e të dridhurat.
-Më thuaj diçka. Çfarë ke dëgjuar të thonë për mua? – e pyeti vajzën.
Vajzës i erdhi e papritur kjo pyetje.
-Të vërtetën dhe vetëm të vërtetën?
-Të vërtetën dhe vetëm të vërtetën.
-Mirë – mori guximin Laura Farina. –Thonë, se ju jeni më i keq se të tjerët, sepse ju jeni ndryshe.
Senatori nuk u zemërua. Bëri një pauz të gjatë me sy të mbyllur, dhe, kur i hapi sërisht, u duk sikur u kthye në instiktet e tij më të fshehura.
-Dreq! – vendosi. –Thuaji atij idiotit, që ke për baba, se do t’ia zgjidh atë çështjen…
-Në qoftë se do, shkoj vetë ta marr çelësin... –tha Laura Farina.
Senatori e ndaloi.
-Harroje çelësin -i tha – dhe fli për një çast me mua. Është mirë të rrish me dikë, kur je vetëm.
Atëherë, ajo e mbështeti në supin e vet, me sy të fiksuar tek trëndafili. Senatori e rroku për beli vajzën dhe fshehu fytyrën në sqetullën e saj prej kafshe mali; dhe pikërisht në këtë çast e kapi paniku dhe u ndje i terrorizuar.
Gjashtë muaj e njëmbëdhjetë ditë më vonë, ai do të vdiste i braktisur dhe me damkën e të turpëruarit për shkak të skandalit publik me Laura Farinën, duke qarë me lot të hidhur që pikërisht tani që e gjeti, do të mbetej pa të.
Përktheu nga origjinali:
VALBONA SELMANI
Shënime të përkthyeses:
1. Salnitër - Substancë e shkrifët në formë rëre që përmban nitrat natriumi,psh: salnitra e Kilit.
2. Kajena – Kryeqyteti i Guajanës, ish koloni franceze.
3. “Merde, c’est le Blacaman de la politique” (Fr.) - “Kujdes, ky është Blacamani i politikës”. Blacamani - personazhi i një tregimi të njohur të Markezit (“Blacaman el buen vendedor de milagros”), që simbolizon mashtruesin dhe jo shitësin e mirë të mrekullive, siç thotë titulli i tregimit.
4. “Moi, vous savez”(Fr.) – Unë, ju e dini.
5. Guahiriane – Tipike e Guahirës, zonë në veri të Kolumbisë.
...nga GSHO
Anakonda- V.I.P Anëtarë
- Vendbanimi : Australia Postime : 31717 Gjinia : Anëtarësuar : 02/12/2011 Mosha : 34 Hobi : Once Upon A Time
Re: Gabriel Garcia Markez
nga Anakonda Fri 23 Jan 2015 - 23:27
Garcia Marquez nuk do të shkruajë kurrë më
Mbi shkrimtarin kolumbian Gabriel Garcia Marquez ka rënë hija e Alzheimerit. “Nuk do të shkruajë më kurrë”, i vënë kapakun miqtë e ngushtë të tij. Lajmi shokues del në një intervistë, që i është dhënë gazetës elektronike kolumbiane “Kien&Ke.com” nga miku i shkrimtarit, Plinio Apuleyo Mendoza. Ata kishin shkruar bashkë në vitin 1982 veprën “El olor a la Guayaba”. “Gabo nuk njeh më as miqtë më të afërt, – pohon Mendoza në intervistë, ribotuar sot nga Huffington Post. Jam shumë i shqetësuar, sepse nëna dhe vëllezërit e tij kanë vdekur të gjithë nga Alzheimeri”.
Për të konfirmuar thashethemet mbi gjendjen e shëndetit të 85-vjeçarit, fitues i Nobelit për Letërsinë, i konsideruar përfaqësuesi më i rëndësishëm i realizmit magjik në prozë, del në skenë edhe biografi i tij zyrtar, Dasso Saldívar. “Garcia nuk do të mund ta mbarojë pjesën e dytë të autobiografisë së tij ‘Të jetosh për të rrëfyer’”, i ka deklaruar ai të përditshmes kiliane «La Tercera».
Nuk është hera e parë që rrethi i të afërmëve dhe të njohurve të tij shtrëngohet të shprishë murin e heshtjes me të cilin Marquez ka mbrojtur gjithmonë jetën e tij private. Përpara dy vitesh, gjithmonë në faqet e «La Tercera», ai u shfaq në një intervistë, ku agjentja e tij letrare Carmen Balcells, shqiptonte trishtueshëm se “Garcia Marquez nuk do të shkruajë më kurrë.”
Tani për tani familja e shkrimtarit as i pohon dhe as i përgënjeshtron zërat për rëndimin e gjendjes shëndetësore të Marquez-it, i cili i mbijetoi një tumori diagnostikuar në vitin 1999.
Në maj të këtij viti, autori i romaneve «Njëqind vjet vetmi», «Dashuria në kohërat e kolerës», qe viktimë e një shakaje shumë të hidhur, kur një faqe false në Tëitter përdori emrin e Umberto Ecco-s, për të dhënë lajmin e vdekjes së Gabriel Garcia Marquez-it. Spekulimi bëri xhiron e botës, duke detyruar Jaime Abello Banfi, drejtorin e “Gabriel García Márquez Foundation”, të publikojë një përgënjeshtrim zyrtar.
Përgatiti: Magdalena Alla / Shekulli
Mbi shkrimtarin kolumbian Gabriel Garcia Marquez ka rënë hija e Alzheimerit. “Nuk do të shkruajë më kurrë”, i vënë kapakun miqtë e ngushtë të tij. Lajmi shokues del në një intervistë, që i është dhënë gazetës elektronike kolumbiane “Kien&Ke.com” nga miku i shkrimtarit, Plinio Apuleyo Mendoza. Ata kishin shkruar bashkë në vitin 1982 veprën “El olor a la Guayaba”. “Gabo nuk njeh më as miqtë më të afërt, – pohon Mendoza në intervistë, ribotuar sot nga Huffington Post. Jam shumë i shqetësuar, sepse nëna dhe vëllezërit e tij kanë vdekur të gjithë nga Alzheimeri”.
Për të konfirmuar thashethemet mbi gjendjen e shëndetit të 85-vjeçarit, fitues i Nobelit për Letërsinë, i konsideruar përfaqësuesi më i rëndësishëm i realizmit magjik në prozë, del në skenë edhe biografi i tij zyrtar, Dasso Saldívar. “Garcia nuk do të mund ta mbarojë pjesën e dytë të autobiografisë së tij ‘Të jetosh për të rrëfyer’”, i ka deklaruar ai të përditshmes kiliane «La Tercera».
Nuk është hera e parë që rrethi i të afërmëve dhe të njohurve të tij shtrëngohet të shprishë murin e heshtjes me të cilin Marquez ka mbrojtur gjithmonë jetën e tij private. Përpara dy vitesh, gjithmonë në faqet e «La Tercera», ai u shfaq në një intervistë, ku agjentja e tij letrare Carmen Balcells, shqiptonte trishtueshëm se “Garcia Marquez nuk do të shkruajë më kurrë.”
Tani për tani familja e shkrimtarit as i pohon dhe as i përgënjeshtron zërat për rëndimin e gjendjes shëndetësore të Marquez-it, i cili i mbijetoi një tumori diagnostikuar në vitin 1999.
Në maj të këtij viti, autori i romaneve «Njëqind vjet vetmi», «Dashuria në kohërat e kolerës», qe viktimë e një shakaje shumë të hidhur, kur një faqe false në Tëitter përdori emrin e Umberto Ecco-s, për të dhënë lajmin e vdekjes së Gabriel Garcia Marquez-it. Spekulimi bëri xhiron e botës, duke detyruar Jaime Abello Banfi, drejtorin e “Gabriel García Márquez Foundation”, të publikojë një përgënjeshtrim zyrtar.
Përgatiti: Magdalena Alla / Shekulli
Anakonda- V.I.P Anëtarë
- Vendbanimi : Australia Postime : 31717 Gjinia : Anëtarësuar : 02/12/2011 Mosha : 34 Hobi : Once Upon A Time
Re: Gabriel Garcia Markez
nga Anakonda Fri 23 Jan 2015 - 23:28
Gabriel Garcia Marquez - Tregim
Përktheu Ivzi Koçi
E VEJA E MONTIELIT
Kur vdiq Hoze Montieli, të gjithë provuan një ndjenjë lehtësimi sikur të kishin marrë hak, përveç të vesë së tij; por u deshën disa orë që të gjithë të bindeshin se ai kish vdekur me të vërtetë.
Shumë njerëz akoma nuk e besonin edhe pasi kishin parë kufomën mes jastëqeve e çarçafëve prej liri, futur në një arkivol të verdhë dhe të fryrë si pjepër. Ishte i rruar taze, veshur me të bardha dhe me çizme lëkure të llustrosura dhe në fytyrë i kishte rënë një hije e ti1lë, saqë kurrë më parë nuk ish dukur më i gjallë se tani. Ishte po ai Don Çepe Montieli i të dielave, duke dëgjuar meshën e orës tetë. Vetëm se në vend të kamzhikut, tani në duar kishte një kryq.
U desh që të mbyllnin me vida kapakun e arkivolit dhe ta fusnin në murin e mauzoleut të madh të familjes, që i gjithë fshati ta besonte dhe të bindej më në fund se ai nuk po shtirej si i vdekur.
Pas varrimit, e vetmja gjë që të gjithëve u dukej e pabesueshme, por jo të vesë së tij, ishte se Hoze Montieli kish vdekur nga shkaqe natyrore.
Ndërsa të gjithë prisnin që dikush ta bënte shoshë me thika prapa kurrizit në ndonjë pritë, e veja e tij ishte e sigurtë se do ta shikonte duke vdekur nga pleqëria në shtratin e tij, të rrëfyer te prifti dhe pa vuajtur shumë në agoni, tamam si një shenjtor modern. Gaboi vetëm në disa hollësi.
Hoze Montieli vdiq në shtratin e tij, një të mërkurë në orën dy pasdite, si pasojë e zemërimit megjithëse mjeku ia kish ndaluar. Por e shoqja priste gjithashtu që i gjithë fshati të merrte pjesë në varrim dhe shtëpia të mbushej plot e përplot me kurora lulesh sa të mos nxinte më. E megjithatë, në varrim morën pjesë vetëm bashkëpunëtorët e tij, komunitetet fetare dhe nuk pati kurora përveç asaj të administratës bashkiake.
I biri, që nga konsullata në Gjermani, si dhe dy të bijat, që nga Parisi, dërguan telegrame prej tri faqesh. Dukej ashiqare se ishin shkruar ashtu në këmbë, me penën që përdorin të gjithë në zyrën e postës, dhe se kishin grisur shumë formularë deri sa kishin gjetur ndonja 20 dollarë fjalë. Asnjeri nuk premtonte se do të vinte. Atë natë, në moshën 62 vjeç, teksa po qante me fytyrën ngjeshur pas jastëkut ku kish vënë kokën burri që e kish bërë të lumtur, e veja e Montielit, ndjeu për herë të parë shijen e hidhërimit. “Do të mbyllem përgjithmonë brenda katër mureve”, mendonte. “Për mua është njësoj sikur të më kishin futur në arkivol së bashku me Hoze Montielin. Nuk dua t'ia di fare më për këtë botë". Ishte e sinqertë.
Ajo grua e brishtë, e sfilitur nga bestytnitë, e martuar që 20 vjeç sipas vullnetit të prindërve me pretendentin e vetëm që e lejuan ta shikonte nga më afër se 10 metra distancë, kurrë nuk kish qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me realitetin. Tri ditë pasi nxorën nga shtëpia kufomën e të shoqit, e kuptoi, mes lotëve, se duhej të bënte diçka, por nuk mundi të përcaktojë drejtimin e jetës së saj të re.
Duhej nisur nga e para.
Ndër sekretet e panumërta që Hoze Montieli mori me vete në varr, ishte dhe kombinacioni i ndërlikuar i derës së kasafortës. Me zgjidhjen e këtij problemi u mor kryeplaku. Ai urdhëroi që kasafortën ta nxirrnin në oborr, mbështetur pas murit dhe, dy policë, nisën të shtien mbi bravën. Gjatë gjithë paradites e veja dëgjonte që nga dhoma e saj e gjumit, bataretë e mbytura që zbrazeshin herë pas here sapo kryeplaku jepte urdhër për zjarr me zë të lartë. “Edhe këtë e kishim mangut”, mendoi. “Pesë vjet
duke iu lutur Zotit që të pushojnë të shtënat, ndërsa tani më duhet që të falenderoj ata që zbrazin pushkë brenda në shtëpinë time”. Atë ditë u lut me gjithë shpirt që të vinte vdekja e ta merrte, por ajo nuk erdhi. Kish nisur të kotej, kur një gjëmim i tmerrshëm tundi shtëpinë që nga themelet. U ish dashur që ta shpërthenin kasafortën me dinamit.
E veja e Montielit lëshoi një ofshamë.
Tetori i dukej pambarim me shiun që binte si litar dhe ajo e ndjente veten krejt të humbur, duke vozitur pa e ditur as vetë se ku nëpër çifligun e paanë por krejt të çorganizuar të Hoze Montielit.
Zoti Karmishael, shërbëtor i vjetër dhe i bindur i familjes, kish marrë përsipër që ta administronte.
Kur më së fundi iu çelën sytë dhe u përball me realitetin e vdekjes së të shoqit, e veja e Montielit doli nga dhoma e gjumit për t'u marrë me shtëpinë. E zhveshi nga çdo zbukurim, urdhëroi që mobiljeve t'u vihej një mbulesë e errët dhe vuri shiritë të zinj në portretet e të shoqit që vareshin nëpër mure. Gjatë dy muajve që kish qëndruar e mbyllur i ishte bërë zakon që të hante thonjtë me dhëmbë. Një ditë, me sytë e skuqur dhe të buhavitur nga të qarët, vuri re se zoti Karmishael hynte në shtëpi me çadrën hapur.
- Mbylleni atë çadër, zoti Karmishael, - i tha. - Pas gjithë këtyre fatkeqësive që na kanë rënë mbi krye, edhe këtë kishim mangët, që të hyni në shtëpi me çadrën hapur.
Zoti Karmishael vuri çadrën në një qoshe. Ishte një zezak plak, me lëkurë si të llustrosur, veshur me të bardha dhe me disa të çara me thikë që u kish bërë këpucëve, që të mos ia lëndonin kallot e këmbëve.
- E mbaj hapur që të thahet.
Për herë të parë që nga vdekja e të shoqit, e veja hapi dritaren.
- Pas gjithë këtyre fatkeqësive edhe ky dimër na duhej, - mërmëriti duke ngrënë me dhëmbë thonjtë e gishtave. - Duket sikur ky shi nuk do të pushojë kurrë.
- Nuk do të pushojë as sot dhe as nesër, - tha administratori. - Mbrëmë gjithë natën
nuk kam fjetur nga kallot.
Ajo kish besim tek parashikimi i motit nga ana e kallove të zotit Karmishael. Vështroi sheshin e shkretë, shtëpitë e heshtura, dyert e të cilave nuk u hapën për të parë varrimin e Hoze Montielit, dhe në atë çast e ndjeu veten krejt të pashpresë me thonjtë, me tokat pa kufi dhe me angazhimet e pafund që i la pas i shoqi dhe që ajo nuk do t'i kuptonte dot kurrë.
- Bota është ujdisur keq, - tha dhe nisi të qajë.
Ata që i erdhën për vizitë ato ditë, jo pa shkak mendonin se kish luajtur nga mendtë. Por ajo kurrë më parë nuk kish qenë më e kthjellët nga mendja sa tani. Që para se të niste kasaphana politike, ajo i kalonte paraditet e zymta të tetorit pranë dritares së dhomës së vet, duke ndjerë mëshirë për të vrarët dhe duke menduar se nëse Zoti nuk do ta kishte bërë pushim të dielën, do të kish patur kohë boll për të mos lënë këmbë njeriu të gjallë mbi dhè.
- Do ta ketë shfrytëzuar këtë ditë që të rregullojë punët e bëra keq, - thoshte. - Në fund të fundit, do të kishte kohë për të pushuar më vonë përjetësisht.
Ndryshimi i vetëm, pas vdekjes së të shoqit, ishte se në ato kohra ajo kishte arsye konkrete që në kokë t'i mblidheshin mendime të zymta.
Kështu, ndërsa e veja e Montielit tretej në dëshpërim, zoti Karmishael përpiqej të shpëtonte ekonominë e shtëpisë nga rrënimi. Punët nuk ecnin mirë. Tashmë, i lirë nga kërcënimet e Hoze Montielit, i cili me dhunë e terror monopolizonte gjithë tregtinë e atyre anëve, fshati po merrte hak. Në pritje të blerësve që nuk erdhën, qumështi u pre në bidonat e vendosur kapicë në oborr, mjalti u thartua nëpër calikë, ndërsa djathi zuri krimba në raftet e errëta të depos. Në mauzoleun e familjes, të zbukuruar me llampa elektrike dhe buste engjëjsh të bërë me material që dukej si mermer, Hoze Montieli paguante në varr për ato gjashtë vjet vrasjesh dhe tmerresh që kishte bërë. Askush në historinë e vendit nuk ish pasuruar aq shumë dhe në aq pak kohë. Kur në fshat erdhi kryeplaku i parë i diktaturës, Hoze Montieli ishte një idhtar i heshtur i të gjithë regjimeve, që e kishte kaluar gjysmën e jetës në brekë, i ulur tek dera e kasolles së tij. Gjatë një kohe i doli nami si njeri me fat dhe besimtar i devotshëm, sepse premtoi me zë të lartë se do t'i dhuronte tempullit një statujë të Shën Hozesë sa një bojë njeriu po qe se do të fitonte llotarinë dhe, dy javë më vonë fitoi gjashtë të dhjetat dhe e mbajti premtimin. Hera e parë që e panë të vishte këpucë ishte kur erdhi kryeplaku i ri, një kapter policie, mëngjarash dhe i pagdhendur, të cilit i kishin dhënë urdhër shprehimisht që të zhdukte opozitën. Hoze Montieli u bë informator i besuar i tij. Ky tregtar i vogël, me humor të qetë prej njeriu babaxhan, që nuk linte vend për as më të voglën hije dyshimi, i ndau kundërshtarët e vet politikë në të pasur e në të varfër. Të varfërit policia i bëri shoshë me plumba në shesh. Të pasurve u dhanë 24 orë kohë për t'u larguar nga fshati. Duke planifikuar masakrën, Hoze Montieli mbyllej për ditë të tëra së bashku me kryeplakun në zyrën e tij ku të merrej fryma, ndërsa e shoqja ndjente mëshirë për të vrarët. Kur kryeplaku dilte nga zyra, ajo i priste rrugën të shoqit.
- Ky është një kriminel, - thoshte. - Përfiton nga influenca jote në qeveri që ta ngrenë në post këtë kafshë, që nuk po le të gjallë njeri në fshat.
Dhe Hoze Montieli, aq shumë i zënë me punë ato ditë, e largonte mënjanë pa e vështruar në sy, duke i thënë: "Mos u bëj budallaqe". Në fakt qëllimi i tij nuk ishte të vriteshin të varfërit, por të syrgjynoseshin të pasurit. Pasi kryeplaku ua bënte dyert vrima vrima me plumba dhe u linte afat për t'u larguar nga fshati, Hoze Montieli ua blinte tokat dhe bagëtitë me një çmim, të cilin ai e vinte vetë.
- Mos u bëj budalla, - thoshte e shoqja. - Do të rrënohesh duke i ndihmuar që të mos vdesin nga uria andej nga shkojnë. Kurrë nuk do të ta dinë as për nder.
Dhe Hoze Montieli që nuk i dilte koha as për të buzëqeshur, e largonte mënjanë duke thënë:
- Shko në kuzhinë dhe mos më çaj kokën shumë!
Me këtë ritëm, në më pak se një vit, opozita ishte zhdukur plotësisht dhe Hoze Montieli u bë njeriu më i pasur dhe më i fuqishëm në fshat. Vajzat i dërgoi në Paris, të birit i siguroi një vend në konsullatë në Gjermani, ndërsa vetë iu kushtua forcimit të perandorisë së tij. Por nuk arriti ta gëzojë as për gjashtë vjet tërë këtë pasuri të pamatë.
Pasi u mbush viti i parë nga vdekja e të shoqit, e veja nuk dëgjoi më të kërcisnin shkallët, përveç atyre rasteve kur kërcisnin nga pesha e ndonjë lajmi të keq, kur vinte dikush, gjithnjë aty nga pasdrekja dhe i thoshte : "Përsëri hajdutët. Dje rrëmbyen 50 viça". Pa lëvizur në karrike, e veja e Montielit mbante shpirtin gjallë duke e ushqyer vetëm me vrer.
- Të thoshja, Hoze Montiel, - fliste me vete. - Ky është një fshat me njerëz mosmirënjohës. Akoma je i ngrohtë në varr dhe të gjithë ta kthyen kurrizin.
Askush nuk i vinte më në shtëpi, i vetmi njeri i gjallë që ajo pa gjatë gjithë atyre muajve të gjatë pambarim kur shiu binte me gjyma pa pushuar as edhe një minutë, ishte zoti Karmishael, që vinte rregullisht dhe që asnjëherë nuk hyri në shtëpi me çadrën mbyllur. Punët asnjëherë nuk morën për mbarë. Zoti Karmishael i kish shkruar disa letra të birit të Hoze Montielit. I kërkonte që të gjente mundësinë e të kthehej për t'u vënë në krye të punëve, madje i lejoi vetes që të shkruante disa mendime personale për shëndetin e së vesë. Gjithmonë i vinin përgjigje as mish as peshk.
Më në fund, i biri i Hoze Montielit iu përgjigj duke i shkruar se sinqerisht nuk guxonte të vinte, nga frika se mos ia këpusnin ndonjë plumb ballit. Atëhere zoti Karmishael u ngjit në dhomën e së vesë dhe u detyrua që t'i rrëfejë drejt se ajo po zhytej në rrënim.
- Aq më mirë, - tha ajo. - Më kanë ardhur në majë të hundës djathrat dhe mizat. Po të doni, mund të merrni çfarë ju nevojitet dhe më lini të vdes e qetë.
I vetmi kontakt me botën qysh atëhere ishin letrat që u shkruante të bijave në fund të çdo muaji. “Ky është fshat i mallkuar”, u thoshte. “Rrini andej përgjithmonë dhe mos u bëni merak për mua. Jam e lumtur kur mendoj se ju jeni të lumtura”.
Vajzat i shkruanin me radhë, herë njëra e herë tjetra. Letrat e tyre ishin gjithmonë të gëzuara dhe ndihej se ishin shkruar në qoshe të ngrohta dhe të ndriçuara mirë dhe se vajzat e shihnin veten në gjithfarë pasqyrash rreth e rrotull kur ndalonin së shkruari për t'u menduar. Edhe ato nuk kishin dëshirë që të ktheheshin. “Ky është qytetërim”, thoshin. “Atje, përkundrazi, nuk është ambient i përshtatshëm për ne. Është e pamundur që të jetohet në një vend kaq të egër ku vriten njerëz për arsye politike”. Duke lexuar letrat, e veja e Montielit e ndjente veten më mirë dhe çdo fjali e miratonte duke tundur kokën.
Në një letër vajzat i shkruanin për tregun e mishit në Paris. I shkruanin se aty vrisnin derrkucë me mish ngjyrë trëndafili dhe i varnin ashtu të tërë të zbukuruar me vargje dhe kurora me lule. Në fund të letrës, me një shkrim krejt tjetër, ishte shtuar: “Imagjinoni, karafilin më të madh e më të bukur ia vënë derrkucit te bytha”. Duke lexuar atë fjali , për herë të parë pas dy vjetësh, e veja e Montielit buzëqeshi.
U ngjit në dhomën e saj pa fikur dritat e shtëpisë dhe, para se të shtrihej e ktheu ventilatorin nga muri. Pastaj, nga sirtari i komodinës tek koka e krevatit, nxorri një palë gërshërë dhe një rrotë me leukoplast si dhe librin e lutjeve, dhe pastaj fashoi thoin e gishtit të madh të dorës së djathtë, që i ish infektuar nga të ngrënët me dhëmbë. Pastaj nisi të lexonte lutjet, por që në lutjen e dytë e kaloi librin në dorën e majtë, sepse nuk i ndiqte dot rreshtat ngaqë e pengonte fashoja. .
Pastaj e zuri gjumi me kokën të lëshuar mbi gjoks. Dora me librin e lutjeve iu var anash dhe atëhere pa Nënëmadhen në oborr, me një çarçaf të bardhë dhe me një krehër në pëqi, duke shtypur morra me thonjtë e gishtave të mëdhenj të dorës. E pyeti:
- Kur do të vdes? Nënëmadhja ngriti kokën.
- Kur të të varet dora.
Përktheu Ivzi Koçi
E VEJA E MONTIELIT
Kur vdiq Hoze Montieli, të gjithë provuan një ndjenjë lehtësimi sikur të kishin marrë hak, përveç të vesë së tij; por u deshën disa orë që të gjithë të bindeshin se ai kish vdekur me të vërtetë.
Shumë njerëz akoma nuk e besonin edhe pasi kishin parë kufomën mes jastëqeve e çarçafëve prej liri, futur në një arkivol të verdhë dhe të fryrë si pjepër. Ishte i rruar taze, veshur me të bardha dhe me çizme lëkure të llustrosura dhe në fytyrë i kishte rënë një hije e ti1lë, saqë kurrë më parë nuk ish dukur më i gjallë se tani. Ishte po ai Don Çepe Montieli i të dielave, duke dëgjuar meshën e orës tetë. Vetëm se në vend të kamzhikut, tani në duar kishte një kryq.
U desh që të mbyllnin me vida kapakun e arkivolit dhe ta fusnin në murin e mauzoleut të madh të familjes, që i gjithë fshati ta besonte dhe të bindej më në fund se ai nuk po shtirej si i vdekur.
Pas varrimit, e vetmja gjë që të gjithëve u dukej e pabesueshme, por jo të vesë së tij, ishte se Hoze Montieli kish vdekur nga shkaqe natyrore.
Ndërsa të gjithë prisnin që dikush ta bënte shoshë me thika prapa kurrizit në ndonjë pritë, e veja e tij ishte e sigurtë se do ta shikonte duke vdekur nga pleqëria në shtratin e tij, të rrëfyer te prifti dhe pa vuajtur shumë në agoni, tamam si një shenjtor modern. Gaboi vetëm në disa hollësi.
Hoze Montieli vdiq në shtratin e tij, një të mërkurë në orën dy pasdite, si pasojë e zemërimit megjithëse mjeku ia kish ndaluar. Por e shoqja priste gjithashtu që i gjithë fshati të merrte pjesë në varrim dhe shtëpia të mbushej plot e përplot me kurora lulesh sa të mos nxinte më. E megjithatë, në varrim morën pjesë vetëm bashkëpunëtorët e tij, komunitetet fetare dhe nuk pati kurora përveç asaj të administratës bashkiake.
I biri, që nga konsullata në Gjermani, si dhe dy të bijat, që nga Parisi, dërguan telegrame prej tri faqesh. Dukej ashiqare se ishin shkruar ashtu në këmbë, me penën që përdorin të gjithë në zyrën e postës, dhe se kishin grisur shumë formularë deri sa kishin gjetur ndonja 20 dollarë fjalë. Asnjeri nuk premtonte se do të vinte. Atë natë, në moshën 62 vjeç, teksa po qante me fytyrën ngjeshur pas jastëkut ku kish vënë kokën burri që e kish bërë të lumtur, e veja e Montielit, ndjeu për herë të parë shijen e hidhërimit. “Do të mbyllem përgjithmonë brenda katër mureve”, mendonte. “Për mua është njësoj sikur të më kishin futur në arkivol së bashku me Hoze Montielin. Nuk dua t'ia di fare më për këtë botë". Ishte e sinqertë.
Ajo grua e brishtë, e sfilitur nga bestytnitë, e martuar që 20 vjeç sipas vullnetit të prindërve me pretendentin e vetëm që e lejuan ta shikonte nga më afër se 10 metra distancë, kurrë nuk kish qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me realitetin. Tri ditë pasi nxorën nga shtëpia kufomën e të shoqit, e kuptoi, mes lotëve, se duhej të bënte diçka, por nuk mundi të përcaktojë drejtimin e jetës së saj të re.
Duhej nisur nga e para.
Ndër sekretet e panumërta që Hoze Montieli mori me vete në varr, ishte dhe kombinacioni i ndërlikuar i derës së kasafortës. Me zgjidhjen e këtij problemi u mor kryeplaku. Ai urdhëroi që kasafortën ta nxirrnin në oborr, mbështetur pas murit dhe, dy policë, nisën të shtien mbi bravën. Gjatë gjithë paradites e veja dëgjonte që nga dhoma e saj e gjumit, bataretë e mbytura që zbrazeshin herë pas here sapo kryeplaku jepte urdhër për zjarr me zë të lartë. “Edhe këtë e kishim mangut”, mendoi. “Pesë vjet
duke iu lutur Zotit që të pushojnë të shtënat, ndërsa tani më duhet që të falenderoj ata që zbrazin pushkë brenda në shtëpinë time”. Atë ditë u lut me gjithë shpirt që të vinte vdekja e ta merrte, por ajo nuk erdhi. Kish nisur të kotej, kur një gjëmim i tmerrshëm tundi shtëpinë që nga themelet. U ish dashur që ta shpërthenin kasafortën me dinamit.
E veja e Montielit lëshoi një ofshamë.
Tetori i dukej pambarim me shiun që binte si litar dhe ajo e ndjente veten krejt të humbur, duke vozitur pa e ditur as vetë se ku nëpër çifligun e paanë por krejt të çorganizuar të Hoze Montielit.
Zoti Karmishael, shërbëtor i vjetër dhe i bindur i familjes, kish marrë përsipër që ta administronte.
Kur më së fundi iu çelën sytë dhe u përball me realitetin e vdekjes së të shoqit, e veja e Montielit doli nga dhoma e gjumit për t'u marrë me shtëpinë. E zhveshi nga çdo zbukurim, urdhëroi që mobiljeve t'u vihej një mbulesë e errët dhe vuri shiritë të zinj në portretet e të shoqit që vareshin nëpër mure. Gjatë dy muajve që kish qëndruar e mbyllur i ishte bërë zakon që të hante thonjtë me dhëmbë. Një ditë, me sytë e skuqur dhe të buhavitur nga të qarët, vuri re se zoti Karmishael hynte në shtëpi me çadrën hapur.
- Mbylleni atë çadër, zoti Karmishael, - i tha. - Pas gjithë këtyre fatkeqësive që na kanë rënë mbi krye, edhe këtë kishim mangët, që të hyni në shtëpi me çadrën hapur.
Zoti Karmishael vuri çadrën në një qoshe. Ishte një zezak plak, me lëkurë si të llustrosur, veshur me të bardha dhe me disa të çara me thikë që u kish bërë këpucëve, që të mos ia lëndonin kallot e këmbëve.
- E mbaj hapur që të thahet.
Për herë të parë që nga vdekja e të shoqit, e veja hapi dritaren.
- Pas gjithë këtyre fatkeqësive edhe ky dimër na duhej, - mërmëriti duke ngrënë me dhëmbë thonjtë e gishtave. - Duket sikur ky shi nuk do të pushojë kurrë.
- Nuk do të pushojë as sot dhe as nesër, - tha administratori. - Mbrëmë gjithë natën
nuk kam fjetur nga kallot.
Ajo kish besim tek parashikimi i motit nga ana e kallove të zotit Karmishael. Vështroi sheshin e shkretë, shtëpitë e heshtura, dyert e të cilave nuk u hapën për të parë varrimin e Hoze Montielit, dhe në atë çast e ndjeu veten krejt të pashpresë me thonjtë, me tokat pa kufi dhe me angazhimet e pafund që i la pas i shoqi dhe që ajo nuk do t'i kuptonte dot kurrë.
- Bota është ujdisur keq, - tha dhe nisi të qajë.
Ata që i erdhën për vizitë ato ditë, jo pa shkak mendonin se kish luajtur nga mendtë. Por ajo kurrë më parë nuk kish qenë më e kthjellët nga mendja sa tani. Që para se të niste kasaphana politike, ajo i kalonte paraditet e zymta të tetorit pranë dritares së dhomës së vet, duke ndjerë mëshirë për të vrarët dhe duke menduar se nëse Zoti nuk do ta kishte bërë pushim të dielën, do të kish patur kohë boll për të mos lënë këmbë njeriu të gjallë mbi dhè.
- Do ta ketë shfrytëzuar këtë ditë që të rregullojë punët e bëra keq, - thoshte. - Në fund të fundit, do të kishte kohë për të pushuar më vonë përjetësisht.
Ndryshimi i vetëm, pas vdekjes së të shoqit, ishte se në ato kohra ajo kishte arsye konkrete që në kokë t'i mblidheshin mendime të zymta.
Kështu, ndërsa e veja e Montielit tretej në dëshpërim, zoti Karmishael përpiqej të shpëtonte ekonominë e shtëpisë nga rrënimi. Punët nuk ecnin mirë. Tashmë, i lirë nga kërcënimet e Hoze Montielit, i cili me dhunë e terror monopolizonte gjithë tregtinë e atyre anëve, fshati po merrte hak. Në pritje të blerësve që nuk erdhën, qumështi u pre në bidonat e vendosur kapicë në oborr, mjalti u thartua nëpër calikë, ndërsa djathi zuri krimba në raftet e errëta të depos. Në mauzoleun e familjes, të zbukuruar me llampa elektrike dhe buste engjëjsh të bërë me material që dukej si mermer, Hoze Montieli paguante në varr për ato gjashtë vjet vrasjesh dhe tmerresh që kishte bërë. Askush në historinë e vendit nuk ish pasuruar aq shumë dhe në aq pak kohë. Kur në fshat erdhi kryeplaku i parë i diktaturës, Hoze Montieli ishte një idhtar i heshtur i të gjithë regjimeve, që e kishte kaluar gjysmën e jetës në brekë, i ulur tek dera e kasolles së tij. Gjatë një kohe i doli nami si njeri me fat dhe besimtar i devotshëm, sepse premtoi me zë të lartë se do t'i dhuronte tempullit një statujë të Shën Hozesë sa një bojë njeriu po qe se do të fitonte llotarinë dhe, dy javë më vonë fitoi gjashtë të dhjetat dhe e mbajti premtimin. Hera e parë që e panë të vishte këpucë ishte kur erdhi kryeplaku i ri, një kapter policie, mëngjarash dhe i pagdhendur, të cilit i kishin dhënë urdhër shprehimisht që të zhdukte opozitën. Hoze Montieli u bë informator i besuar i tij. Ky tregtar i vogël, me humor të qetë prej njeriu babaxhan, që nuk linte vend për as më të voglën hije dyshimi, i ndau kundërshtarët e vet politikë në të pasur e në të varfër. Të varfërit policia i bëri shoshë me plumba në shesh. Të pasurve u dhanë 24 orë kohë për t'u larguar nga fshati. Duke planifikuar masakrën, Hoze Montieli mbyllej për ditë të tëra së bashku me kryeplakun në zyrën e tij ku të merrej fryma, ndërsa e shoqja ndjente mëshirë për të vrarët. Kur kryeplaku dilte nga zyra, ajo i priste rrugën të shoqit.
- Ky është një kriminel, - thoshte. - Përfiton nga influenca jote në qeveri që ta ngrenë në post këtë kafshë, që nuk po le të gjallë njeri në fshat.
Dhe Hoze Montieli, aq shumë i zënë me punë ato ditë, e largonte mënjanë pa e vështruar në sy, duke i thënë: "Mos u bëj budallaqe". Në fakt qëllimi i tij nuk ishte të vriteshin të varfërit, por të syrgjynoseshin të pasurit. Pasi kryeplaku ua bënte dyert vrima vrima me plumba dhe u linte afat për t'u larguar nga fshati, Hoze Montieli ua blinte tokat dhe bagëtitë me një çmim, të cilin ai e vinte vetë.
- Mos u bëj budalla, - thoshte e shoqja. - Do të rrënohesh duke i ndihmuar që të mos vdesin nga uria andej nga shkojnë. Kurrë nuk do të ta dinë as për nder.
Dhe Hoze Montieli që nuk i dilte koha as për të buzëqeshur, e largonte mënjanë duke thënë:
- Shko në kuzhinë dhe mos më çaj kokën shumë!
Me këtë ritëm, në më pak se një vit, opozita ishte zhdukur plotësisht dhe Hoze Montieli u bë njeriu më i pasur dhe më i fuqishëm në fshat. Vajzat i dërgoi në Paris, të birit i siguroi një vend në konsullatë në Gjermani, ndërsa vetë iu kushtua forcimit të perandorisë së tij. Por nuk arriti ta gëzojë as për gjashtë vjet tërë këtë pasuri të pamatë.
Pasi u mbush viti i parë nga vdekja e të shoqit, e veja nuk dëgjoi më të kërcisnin shkallët, përveç atyre rasteve kur kërcisnin nga pesha e ndonjë lajmi të keq, kur vinte dikush, gjithnjë aty nga pasdrekja dhe i thoshte : "Përsëri hajdutët. Dje rrëmbyen 50 viça". Pa lëvizur në karrike, e veja e Montielit mbante shpirtin gjallë duke e ushqyer vetëm me vrer.
- Të thoshja, Hoze Montiel, - fliste me vete. - Ky është një fshat me njerëz mosmirënjohës. Akoma je i ngrohtë në varr dhe të gjithë ta kthyen kurrizin.
Askush nuk i vinte më në shtëpi, i vetmi njeri i gjallë që ajo pa gjatë gjithë atyre muajve të gjatë pambarim kur shiu binte me gjyma pa pushuar as edhe një minutë, ishte zoti Karmishael, që vinte rregullisht dhe që asnjëherë nuk hyri në shtëpi me çadrën mbyllur. Punët asnjëherë nuk morën për mbarë. Zoti Karmishael i kish shkruar disa letra të birit të Hoze Montielit. I kërkonte që të gjente mundësinë e të kthehej për t'u vënë në krye të punëve, madje i lejoi vetes që të shkruante disa mendime personale për shëndetin e së vesë. Gjithmonë i vinin përgjigje as mish as peshk.
Më në fund, i biri i Hoze Montielit iu përgjigj duke i shkruar se sinqerisht nuk guxonte të vinte, nga frika se mos ia këpusnin ndonjë plumb ballit. Atëhere zoti Karmishael u ngjit në dhomën e së vesë dhe u detyrua që t'i rrëfejë drejt se ajo po zhytej në rrënim.
- Aq më mirë, - tha ajo. - Më kanë ardhur në majë të hundës djathrat dhe mizat. Po të doni, mund të merrni çfarë ju nevojitet dhe më lini të vdes e qetë.
I vetmi kontakt me botën qysh atëhere ishin letrat që u shkruante të bijave në fund të çdo muaji. “Ky është fshat i mallkuar”, u thoshte. “Rrini andej përgjithmonë dhe mos u bëni merak për mua. Jam e lumtur kur mendoj se ju jeni të lumtura”.
Vajzat i shkruanin me radhë, herë njëra e herë tjetra. Letrat e tyre ishin gjithmonë të gëzuara dhe ndihej se ishin shkruar në qoshe të ngrohta dhe të ndriçuara mirë dhe se vajzat e shihnin veten në gjithfarë pasqyrash rreth e rrotull kur ndalonin së shkruari për t'u menduar. Edhe ato nuk kishin dëshirë që të ktheheshin. “Ky është qytetërim”, thoshin. “Atje, përkundrazi, nuk është ambient i përshtatshëm për ne. Është e pamundur që të jetohet në një vend kaq të egër ku vriten njerëz për arsye politike”. Duke lexuar letrat, e veja e Montielit e ndjente veten më mirë dhe çdo fjali e miratonte duke tundur kokën.
Në një letër vajzat i shkruanin për tregun e mishit në Paris. I shkruanin se aty vrisnin derrkucë me mish ngjyrë trëndafili dhe i varnin ashtu të tërë të zbukuruar me vargje dhe kurora me lule. Në fund të letrës, me një shkrim krejt tjetër, ishte shtuar: “Imagjinoni, karafilin më të madh e më të bukur ia vënë derrkucit te bytha”. Duke lexuar atë fjali , për herë të parë pas dy vjetësh, e veja e Montielit buzëqeshi.
U ngjit në dhomën e saj pa fikur dritat e shtëpisë dhe, para se të shtrihej e ktheu ventilatorin nga muri. Pastaj, nga sirtari i komodinës tek koka e krevatit, nxorri një palë gërshërë dhe një rrotë me leukoplast si dhe librin e lutjeve, dhe pastaj fashoi thoin e gishtit të madh të dorës së djathtë, që i ish infektuar nga të ngrënët me dhëmbë. Pastaj nisi të lexonte lutjet, por që në lutjen e dytë e kaloi librin në dorën e majtë, sepse nuk i ndiqte dot rreshtat ngaqë e pengonte fashoja. .
Pastaj e zuri gjumi me kokën të lëshuar mbi gjoks. Dora me librin e lutjeve iu var anash dhe atëhere pa Nënëmadhen në oborr, me një çarçaf të bardhë dhe me një krehër në pëqi, duke shtypur morra me thonjtë e gishtave të mëdhenj të dorës. E pyeti:
- Kur do të vdes? Nënëmadhja ngriti kokën.
- Kur të të varet dora.
Anakonda- V.I.P Anëtarë
- Vendbanimi : Australia Postime : 31717 Gjinia : Anëtarësuar : 02/12/2011 Mosha : 34 Hobi : Once Upon A Time
Faqja 1 e 1
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi|
|
|